ÖĞRENME YOLCULUĞU

Fakat işler bu aşamadan sonra sağlıksız bir sürece veya sağlıklı bir sürece doğru ilerliyor. Çünkü bebek büyüyor ve artık onun da bir Ebeveyn’i, bir Yetişkin’i ve bir Çocuk’u oluşuyor, anne ya bu duruma uygun davranışlar geliştiriyor, ya da var olan davranışını devam ettiriyor. Eğer var olan davranışlarını yani sembiyotik davranışlarını devam ettiriyorsa bebeklik döneminde sağlıklı olan ( çünkü bebeğin Ebeveyn ve Yetişkin’i henüz yok) artık sağlıksız bir ilişkiyi oluşturuyor. Bu ilişkiye bundan sonra Bağımlı ilişki veya Sağlıksız Simbiyotik İlişki diyeceğiz ( Şekil B). Bu ilişkinin daha iyi anlaşılabilmesi için anne ve bebek örneğini veriyorum. Aslında bu ilişkiyi tüm insanlar arası ilişkiler için verebiliriz. Öğretmen- öğrenci, eşler, iş arkadaşları v.s.

Örnek: Bizim toplumumuzda genel olarak bir simbiyotik ilişki ve simbiyotik davetiyelerden bahsetmek mümkündür. En çok tekrarlanan örneklerden biri, misafirliğe gidildiğinde yemek konusunda yapılan ısrar ‘Allah aşkına ye’, ‘ Bak şundan da al.’, ‘ Sen hiç yemedin ama şunda bari ye’. Kısaca bu ısrarların altında yatan tek mesaj sen karnının açlığını bilmezsin, farkedemiyorsun ama açsın, sen bilmiyorsun ama ben senin yerine açlığını hissediyorum.

Bir başka örnek, okula giden bir çocuğa ‘montunun önünü kapat üşürsün’ demek. Kısaca  ben söylemezsen sen üşüdüğümü farkedemezsin. Kısaca simbiyoz sağlıksız, birbirine bağımlı ve biri olmadan diğerinin zorluk yaşadığı bir ilişkinin temellerini atan bir süreçtir.

Peki bunun öğrenme ile olan ilişkisi nedir. Aslında tüm öğrenmeler sağlıklı bir başlangıçla bağımlı bir süreçten başlarlar. Kişi ilk öğrenmeye başladığı bilgi ve beceride tam bir bağımlılık sürecindedir. Araba kullanmayı öğrenen bir kişi araba kullanmayı öğreten kişinin her dediğini olduğu gibi kabul eder. Tam bir bağımlılıkla istenen yapılır. Öğrenme de bu aşamaya Bağımlılık Aşaması diyoruz. Bir süre sonra öğrenen kişi  araba kullanmaya  başladığında bir dönem gelirki, itirazlar başlar, hayır “öyle olmuyor böyle daha rahat” denen veya  öğreten kişinin eleştirildiği bir dönem. Bu aşamaya da Karşıt Bağımlı Aşama   diyoruz. Bu aşama öğrenmenin acılı aşamalarından biridir. Fakat kişi burada o konu ile ilgili  kendi bilgi ve değerlerini oluşturuyordur. Sonrasında Bağımsız Aşama dediğimiz bir dönem var ki; bu aşamada iki tarafta arabayı kullanıyordur fakat birbirleri ile minimum ilişki kurar, birbirlerinde tam bağımsız olarak davranırlar.  Sağlıklı bir öğrenme veya ilişki sürecinde dördüncü bir aşama daha vardır ki; iki kişide araba kullanmayı biliyordur, birbirlerinden bağımsız hareket etmezler fakat kendi ayaklarının üstünde duran kişiler olarak birbirleriyle etkileşim halinde olurlar. Bir yönde güçlü olan kişi diğerini o yönde güçlendirirken aynı şekilde diğeri de kendi güçlü olduğu noktada diğerini güçlendirir.  Bu aşamaya da Karşılıklı Bağlı Aşama  diyoruz. Bu aşamaya gelindiğinde artık o konu ile ilgili öğrenme süreci sağlıklı bir şekilde tamamlanmış ve yeni bir öğrenme süreci daha başlamıştır. Kısaca tüm öğrenmeler bir spiral gibi bu süreçlerden geçerek ve öğrenilerek ilerler. Bu süreci şekillerle gösterirsek bir öğrenme süreci için Şekil C’deki gibi resimleyebiliriz. Bütün öğrenmeleri düşündüğümüzde bu şeklin spiral gibi ilerlediğini gözümüzde canlandırabiliriz.   

Bu neden önemli bir konu:

Bu süreç aslında öğrenme ve öğretme

pratiklerini birebir etkileyen bir süreci anlamamıza yardımcı oluyor. Var olan eğitim sistemimiz bağımlı bir öğrenme sürecini destekler niteliktedir. Öğrenci öğrenme için devamlı olarak öğretmene bağımlıdır. Ve öğreten kişi olmadan öğrenmeye alışmamıştır. Bu aslında bir ilişkide iki tarafında birbirine bağımlılık hissetmesinden dolayı güvenli bir ilişki gibi görünse de aslında kişinin kendine güvenini, yani özgüven geliştirmeyi desteklemez hatta engeller. Kişinin bağımlı güven duygusu yaşamasına sebep olabilir. Yani yanında bir güç yokken veya kendisinin güç kullanabildiği bir kişi yoksa kendini güvende hissetmez. Kısaca güven duygusunu diğerine bağımlıdır. Kendi uygulamalarından hareketle değil, diğerine bağlı olarak güvende hisseder veya hissetmez.

Bu bilgiyi sınıfta okuma yazma öğrettiğimiz bir çocuğun davranışları ile örneklendirebileceğimiz gibi, bir insanın gelişim süreci ile de örneklendirebiliriz. 3 yaşında hayır diyen birey yaşama dair, kendine ve diğerlerine dair öğrenmesinde bir karşıt bağımlılık kuruyor diyebileceğimiz gibi, ilköğretim yıllarında aileden tamamen bağımsız hareket ediyor görünen bireyin bağımsız aşamada olduğundan bahsedebiliriz. Ergenlik döneminde değerlerini oluşturmaya çalışan bireyin değerleri öğrenme ve oluşturmada bir karşıt bağımlılık aşamasına girdiğini söylemek yanlış olmaz sanıyorum.

Nasıl birinci sınıfta, ‘bir elma, bir elma daha iki elma eder.’ diyen bireye,  babası veya annesi  ‘bir armut , bir armut daha da iki armut eder.’ dediğinde, ‘hayır öğretmenim öyle demedi’ demesinin de öğretmeniyle yani  ona toplamayı öğreten kişiyle bağımlılık aşamasında olduğunu gösterir diyebileceğimiz gibi.

 Kısaca  bir babanın bana söylediği gibi, “hocam şu karşıt bağımlılık olmadan öğrenseler olmaz mı?” da olduğu gibi bu doğal ve olması gereken bir süreç, maalesef ve ne mutlu ki bu süreç olmadan olmuyor. İnsanların ergenliği atlayarak büyüyemediği gibi, bir çocuğun itiraz etmeden, söylenene uyarak uslu, uslu büyüyemeyeceği veya sağlıklı öğrenemeyeceği gibi, öğrencilerde bu öğretmen bir şey bilmiyor demeden sağlıklı öğrenemeyecekleri gibi.  Kısaca bu “sen bilmiyorsun öğretmenim biliyor”, “öğretmenim yanlış yapıyor”,  “o öyle yapsın ben böyle yaparım”, “ben biliyorum, öğretmenimde çok şey biliyor” ifadeleri ile hayat bulan tüm süreçler sağlıklı ve olması gereken süreçler. Kısaca bize itiraz eden bir yaklaşımı gördüğümüzde kızmak yerine ‘evet sağlıklı bir öğrenme sürecinin ikinci aşamasına geldik’ mesajını almak işleri kolaylaştıracaktır.   

 Bu aşamaların ne kadar sağlıklı yaşandığı, bir öğrenme sürecinin veya bir ilişkinin ne kadar sağlıklı olduğuna dair bir bilgi verecektir. Burada cevaplanması gereken temel soru ise ne zaman öğreten rolünde olacağımızı, ne zaman insiyatifi kabulleneceğimizi, ne zaman bağımsızlığa sabır göstereceğimizi ve sonrasında karşılıklı birbirini güçlendirmenin keyfine varabileceğimiz.

Kolay gelsin

İyi öğrenmeler.