AlGı DüZeNeĞiMiZi DeĞiŞtİrElİm Mİ?

AlGı DüZeNeĞiMiZi DeĞiŞtİrElİm Mİ? 4 Beğendim Spam Favorilerime Ekle Değerlendir

AlGı DüZeNeĞiMiZi DeĞiŞtİrElİm Mİ?

''ALGI DÜZENEĞİ''

Paradigma nedir?

Gordon der ki “Akvaryumdaki bir balığın hareketlerini sınırlayan şeyin cam olduğunu balık nasıl bilemezse, biz de davranışlarımızı sınırlayan ya da yön veren şeyin paradigmalarımız olduğunu bilmiyoruz.”

Paradigma nedir? Düşünce kalıbı ya da kalıplaşmış düşünce.

Prf. Doğan Cüceloğlu paradigmaların,

1. Ne,
2. Nasıl sorularına yanıt verdiğini söyler.

İnsan davranışlarına paradigmalar yön verir.

Bir örnekle biraz daha zenginleştirelim:

Bir Amerikalı bir girişimci iki raportörünü, orada ayakkabı fabrikası açarsa işi yapar mı yapmaz mı incelesinler diye Afrika’ya gönderiyor. Ülkelerine dönen bu iki kişi bir birinden tümüyle farklı raporlar sunuyorlar. Biri “Afrika’da hiç iş yapamayız, çünkü kimse ayakkabı giymiyor.” Diğeri “Derhal fabrikayı kurmalıyız, çünkü henüz kimse ayakkabı giymiyor”diyor.

Epiktetos 2000 yıl önce bu gerçeğin farkına varmış biz hala ayılamıyor ve kendi doğrumuzun mutlak doğru olduğunu sanıyoruz.

İşte formül:

Paradigmamız karşımızdaki kişinin (çocuğumuz, eşimiz, annemiz, arkadaşımız….)davranışını algılamamızı; algımız davranışımızı; davranışımız da sonucu etkiler.

Örnekleyelim: Bir anne-çocuk, çocuklu bir eve misafirliğe gidiyor. Anneler sohbet ederken çocuklar da çocuk odasında cıvıldayarak, kahkahalar atarak neşe içinde oynuyor. Şimdi annelere birer paradigma verelim: Misafir annenin paradigması “Çocuklar ev dışında uslu olmalıdır,” olsun. Ev sahibi annenin paradigması da “Çocuklar için oyun ve sosyalleşme çok önemlidir,” olsun. Çocuklar sevinçle koşarak annelerinin yanına gelip kovalamaca oynamaya başlıyor. Biri annesinin arkasına saklanıyor, diğeri masanın etrafını dolanıyor vs.

Misafir anne paradigmasına göre çocuğunun davranışını nasıl algılayacaktır? Yaramazlık! Nasıl davranacaktır? “Bağırma, koşma, çok ayıp, uslu uslu oynamazsan seni yanıma oturturum,” Böyle bir yaklaşımla, yani davranış değiştirmeye yönelik bir tutumla nasıl bir sonuç çıkacaktır? Başkalarının dediklerine çok önem veren, uslu ya da mizacına uymuyorsa asi bir kişilik oluşumu. (Tabii bir iki davranışla bu sonuca ulaşılmayacağı bir gerçektir. Davranışlar tutuma dönüşmüşse böyle bir sonuç görülebilir.)

Ev sahibi anne ise “Çocuğum arkadaşıyla oynuyor,mutlu” diye algılayıp kendisi çok rahatsız olmuyorsa müdahale etmeyecektir. Sonuç olarak farklı bir kişiliğin temelleri atılacaktır.

Çocukları denetlemek ile etkilemek arasındaki fark pek bilinmez. Aslında çok önemlidir. Geleneksel disiplinle eğitimde anababalar, ödül-ceza da kullanarak çocuğu denetlemek için enerji harcar. Etkileyen disiplinli bir eğitimde çocuğa nedeni, niçini…. öğretmek, düşündürmek, duyguları fark ettirmek…. için zaman harcanır.

Çocuk denetlenirse dış disipline uyum sağlamayı öğrenir ve bağımlı olur; etkili iletişim becerilerinin kullanıldığı bir disiplinle eğitilirse etkilenir ve iç disiplin geliştirir.
Amacımız denetlemek değil etkilemekse o zaman soruların yanıtını verelim. Bu yanıt sizin paradigmanızı gösterecektir. Hatırlayalım:

1. “Ben büyüğüm, doğruları ben bildiğim için benim dediğim olur” yaklaşımında mısınız? Gordon bu yaklaşıma kazan(anne)-kaybet(çocuk)ya da  Yöntem I diyor. Doğan Cüceloğlu ise  Ben Bilinci diyor.

2. “O henüz minnacık onun dediği olsun, üzülmesin” diyenlerden misiniz? Gordon bu yaklaşıma kaybet(anne)-kazan(çocuk) ya da Yöntem II diyor. Doğan Cüceloğlu ise Sen Bilinci diyor.

3. Önce sabır, sabır……. deyip dayanamayacak noktaya geldiğinizde başa dönenlerden misiniz? Gordon bu yaklaşıma kaybet-kaybet diyor.

4. Yoksa, kendinizi yok saymadan; çocuğunuzun da yaşı, boyu ne olursa olsun onu kendinizle aynı haklara sahip bir “birey” olarak görüp üst-ast ilişkisi oluşturmadan iletişim kuranlardan mısınız? Gordon bu yaklaşıma kazan-kazan ya da Yöntem III diyor. Doğan Cüceloğlu ise Biz Bilinci diyor.

Yanıtınız 1,2,3 ten biri ise sonuç olarak ………….özelliklere sahip çocuk yetiştirmeniz şansa kalmış demektir. Eğer   paradigmanız kazan-kazan/biz bilinci ise sonuç gerçekten sorunlarını çözebilen, sorumluluk duygusu gelişmiş, duygulara duyarlı, iç disiplinli….çocuklar yetiştirmek gerçekten çok kolay.    1,2,3 ten birindeyseniz o zaman önce paradigma değişikliği yapmanız ve biz bilincini kendinize paradigma edinmelisiniz. Kolay mı? Hayır ama olası. Çünkü paradigmalar öğrenme sonucu elde edildiklerine göre, öğrenmeyle yerine başkası konabilir. Yeter ki inanalım ve etkileyen bir iletişim kurmaya karar verelim.

Zaten Paradigma değişikliği yapılmadan davranışlarda yapılan değişiklikler (etkili iletişim becerileri: etkin dinleme, ben dili vs) yüzeysel ve kısa süreli olur. Kızgınlık ve zor zamanlarda eski davranışımıza dönüveririz.

Özetleyelim:

Önce biz paradigmasına/bilincine inanarak ve ödül-ceza kullanmaya gerek bırakmayan etkili iletişim becerilerini kullanarak hem çocuğumuzu istediğimiz gibi yetiştirmek hem de etkili ebeveyn olmak şansını elde edebiliriz.

Tek yapacağımız, çocuğumuzun ve öğrencimizin yanımızda kendini “var ve değerli” hissetmesidir. Bu da etkili iletişimle sağlanabilir.