ÖZET

 

Bu araştırma, Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliği, “Öğrenci Davranışlarının Değerlendirilmesi” esaslarının etkililiğinin artırılmasına yönelik yönetici ve öğretmen görüşleri ve önerileri ortaya çıkarmak amacıyla yapılmıştır. Araştırma grubunu, 2011- 2012 eğitim-öğretim yılında, İstanbul ili, Başakşehir ve Esenyurt ilçelerindeki beş ilköğretim okullarında “Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme Kurulu” üyesi 58 yönetici ve öğretmenler oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama tekniği olarak görüşme formu kullanılmış ve araştırmada gerekli verileri toplamak için kurul üyeleri yönetici ve öğretmenlere dört açık uçlu sorudan oluşan görüşme formu hazırlanmıştır. Yapılan bu araştırma nitel bir araştırma olup, verilerin analizinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır.

Yönetici ve öğretmenlere göre; okulda ve sınıf içerisinde disiplin ve motivasyonu sağlamak için kullanılan cezalandırma ve ödüllendirme yöntemleri yeterli değildir. İlgili yönetmeliğin tekrar düzenlenerek, yönetici ve öğretmenlerin etkisinin baskın, ödüllendirmede özendiricilik derecesi yüksek ve ödüllendirmede farklı yöntemlerin kullanılması gerektiğini belirtmektedirler. Cezalandırmada ise, caydırıcılık derecesi ve şiddeti yüksek, etkili, işlerlik yönü iyi olan bir yönetmelik olması gerektiği fikri ön plana çıkmıştır. Aynı zamanda yönetmeliğin yerinde ve zamanında etkisini gösterebilen cezalandırma esaslarına göre yeniden düzenlenmesi gerektiği fikri ön plana çıkmıştır. Ödüllendirme ve cezalandırmanın her aşamasında okul-veli işbirliği içerisinde olmalı, rehber öğretmenler ilgili kurullarda mutlaka bulunmalıdır. Cezalandırmada,  toplum hizmetine yönelik cezalarında kullanılması gerektiği de savunulmuştur.

 

Anahtar sözcükler: Disiplin, öğrenci davranışlarının değerlendirilmesi, ödül, ceza

 

 

BÖLÜM I

 

1. 1.       GİRİŞ

Toplumun sağlıklı adımlar atması ve her bireyi mutlu kılacak kuralların uygulanması eğitimle gerçekleşir. Genel anlamıyla eğitim, "Toplumsal yeteneğinin ve en elverişli düzeyde kişisel gelişiminin elde edilmesi için seçilmiş ve denetimli bir çevreyi -özellikle okulu- içine alan toplumsal bir süreçtir." (Tezcan, 1985: 4). Eğitim, bireyin başkalarının haklarına saygı duymasının temeli olan ve kendini disiplin altına almasını sağlayan en önemli unsurdur. Ailede başlayan eğitim, hayatın önemli yıllarının geçtiği okulda devam eder. Toplum kurallarının benimsenmesinde "Disiplin" önemli bir yer tutmaktadır.

Gökhan (2007)’ a göre, bireyde istendik yönde davranış değişikliği meydana getirmek ve istenmeyen davranışları engellemek için, okul ve ailenin birlikte çalışması esastır. Bu da disiplin kavramıyla ilişkili bir süreçtir.   “Davranış değiştirme, sadece problemli davranışların değiştirilmesi anlamına gelmemektedir. Uygun davranışın sürekliğini sağlayan, problemli davranışın oluşmasına fırsat tanımayan ortamların hazırlanması da bu kapsam içinde ele alınmalıdır.” (Scwartz, l981; Akt: Pala, 2005).

 

Bu çalışma, Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliği, “Öğrenci Davranışlarının Değerlendirilmesi” esasların etkililiğinin artırılmasına yönelik yönetici ve öğretmen görüş ve önerilerini ortaya çıkarmak amacıyla yapılmıştır. Araştırma grubunu, İstanbul ili, Başakşehir ve Esenyurt ilçelerindeki beş ilköğretim okulunda “Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme Kurulu” üyesi yönetici ve öğretmenler oluşturmuştur. Araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Araştırma verileri birebir görüşme yöntemiyle toplanmıştır. Toplanan veriler ‘içerik analizi’ yöntemi uygulanarak analiz edilmiştir. Bu bölümde araştırmanın; problem durumu, amacı, önemi, sınırlılıkları ve tanımlara yer verilmiştir.

 

1.1.  Problem Durumu

Son yıllarda yönetici ve öğretmenlerin okulda karşılaştıkları ve çözüm üretmekte zorlandıkları en önemli sorunların başında istenmeyen öğrenci davranışları ve disiplin olayları gelmektedir. Bunun yanı sıra olumlu davranışların özendirilmesi ve devamının sağlanabilmesi için uygulanan ödül sisteminin de öğrenciyi motive edici yönü giderek azalmış durumdadır. Milli Eğitim Bakanlığı’ nın ilköğretim okullarında ödül ve cezayı düzenleyen yönetmeliği 2008 yılında yayınlanmış olup ilgili bölüm araştırmanın ekler bölümünde sunulmuştur. İlgili yönetmelikte ödül ve ceza esasları,  “öğrenci davranışlarının değerlendirilmesi” iki bölüm halinde düzenlenmiştir. Bu yönetmeliğin yeniden düzenlenmesinde yönetici ve öğretmenlerin de görüş ve önerileri, yönetmeliğin etkililiğini artırabilmesi konusunda önem taşımaktadır. İlköğretim Kurumları Yönetmeliği’nin ödül ve cezayı kapsayan bölümüne ilişkin yönetici ve öğretmen görüşlerine ait araştırmalar bulunmadığından dolayı, bu alanda boşluk olduğu düşünülmüş ve konu araştırmaya değer görülerek bitirme projesi konusu olarak belirlenmiştir.

 

1.2.  Problem Cümlesi

                Bu araştırmanın temel amacı, Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliği “Öğrenci Davranışlarının Değerlendirilmesi” esaslarının etkililiğinin artırılmasına yönelik yönetici ve öğretmen görüşleri ve önerilerini ortaya çıkarmaktır. Araştırmanın alt problemleri aşağıda belirtilmiştir:

 

Temel probleme bağlı olarak yanıt aranan alt sorular şunlardır:

v  Yönetici ve öğretmenlere göre, Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme maddesindeki ödüller ne kadar özendiricidir?

v  Yönetici ve öğretmenlere göre, Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme maddesindeki cezalar ne kadar caydırıcıdır?

v  Yönetici ve öğretmenlere göre, ödül ve cezaların verilebilmesinde,  her bir ceza için aynı usul ve esaslar ile uyarma sıralaması mı geçerli olmalıdır?

v  Yönetici ve öğretmenlere göre, İlgili yönetmeliğin etkililiği nasıl artırılabilir?

 

1.3.  Araştırmanın Önemi

İstendik davranışları artırmada kullanılan ödüllendirme ve istenmedik davranışların etkisini azaltmada kullanılan cezalandırma yöntemlerini, ilgili yönetmelikte daha etkili hale getirmek amacıyla, eğitim ve öğretim sürecinin paydaşı olan yönetici ve öğretmenlerin görüşleri doğrultusunda önemli önerilere ulaşılabileceği öngörüldüğünden bu araştırmanın yapılması önemlidir. Bu araştırma, İstanbul ili, Başakşehir ve Esenyurt ilçelerindeki “Öğrenci Davranışlarını Değerlendirilme Kurulu” üyesi yönetici ve öğretmenlerin; “Öğrenci Davranışlarının Değerlendirilmesi” esaslarının etkililiğinin artırılmasına yönelik yönetici ve öğretmen görüş ve önerilerini belirlemek amacıyla yapılmıştır.

 

1.4.  Sınırlılıklar

Bu araştırma:

v  2011-2012 Eğitim öğretim yılında İstanbul ili Başakşehir ve Esenyurt ilçesinde bulunan beş resmi ilköğretim okullarındaki 58 yönetici ve öğretmenin görüşleri ile sınırlıdır.

v  Yönetici ve öğretmenlerden toplanan görüş ve beklentiler görüşme formunda yer alan sorularla sınırlıdır.

v   Görüşme formunda yer alan sorular, yönetici ve öğretmenlerin, okullarda gözlemleyeceği veya bilgi sahibi olabileceği türden sorularla sınırlıdır.

 

 

BÖLÜM II

 

2.1.Disiplin

 

Başar’ a (2003:203) göre, İnsanlar gerek doğalarından gerekse fiziksel ortamlardan kaynaklanana nedenlerden dolayı bir arada yaşamak zorunda olduklarından, bu birlikteliği sürdürebilmek için bir takım kurumlar ve kurallar üretmişlerdir.İnsanların bir arada yaşamasının temelinde, hayatı birbirleri için kolaylaştırmak vardır. Bu basit gerçek bazılarınca bilinçsizce alışkanlık olduğu için uygulanır. Bu
bilinçsiz alışkanlıkların bilinçli çabalara dönüştürülmesini sağlayan en önemli kurum okuldur. Okuldaki bu çabaları engelleyen her tür davranış, istenmeyen davranış olarak adlandırılır. Eğitim ve öğretim sürecinin istenildiği gibi yürütülebilmesi ve amacına ulaşabilmesi için disiplin uygulamalarına ihtiyaç vardır. Okulların etkili bir disiplin politikası oluşturması için, öğrenciden beklenen davranışlar ve sonuçları herkese açıkça ifade edilmelidir. Toprakçı’ ya (2008: 21) göre eğitim psikolojisinde disiplin, eğitim ve öğretimin amacına uygun bir şekilde sürdürülebilmesini sağlamak üzere bu süreçteki bireylerin öz denetimlerini gerçekleştirme adına yapılanlardır. Disiplin, genel olarak cezayı ve sert uygulamaları anımsatan olumsuz bir anlam olarak algılanır. Aslında disiplin, yapılan işi kurallarına uygun yapmayı öğrenerek ve öğreterek başarmak anlamını taşımaktadır. Özsoy’a (2003: 109) göre okulda disiplin, öğrencilerin önceden belirlenmiş olan ilke ve kurallara uyma konusundaki davranışlarını izlemek, doğru olan davranışları ödüllendirmek, yanlış olan davranışları uyararak düzeltilmesini sağlamak olarak tanımlanmaktadır.

 

Eğitimin doğal bir parçası olan disiplin, öğrencinin gelişiminde önemli bir yere sahiptir. Okullarda istenen davranışların yapıldığı bir ortamın sağlanabilmesi için; okul iklimi olumlu bir hale getirilmeli ve sorunlar ortaya çıkmadan önlenmeye çalışılmalıdır. Sınıf ve okul ortamında disiplinin sağlanabilmesi için, öğrenci davranışları takip edilmeli, olumlu davranışlar karşısında ödüller, olumsuz davranışlar karşısında ise cezalar uygulanmalıdır. Başar’a (1999: 122) göre, yönetici ve öğretmenlerin çeşitli güçleri vardır, bu güçlerin en önemlileri ödül ve cezadır. Ödül, istenen davranışın fayda sağlayacağı, ceza ise istenmeyen davranışın sonucunda olumsuzlukla karşılaşabileceği konusunda öğrencinin algısına bağlıdır.   Navaro ‘ ya (2001) göre (Akt: Gündüz ve Balyer, 2011: 11), ödül, bir davranışın yapılması için verilen haz, keyif verici bir maddi olanak ya da bir haktır. Kroth ve Edge’ye (1997) göre, (Akt: Bilgi, 2002: 18), ödül, bir davranışın gerçekleşme olasılığını güçlendiren ya da gerçekleşme oranını artırması beklenen uyarandır.

 

Stevenson (1991)’a göre (Akt: Başar, 1999: 100), öğrencinin istenen davranışı sürekli gösterebilmesinin en önemli koşullarından biri tutarlılıktır. Yönetici ve öğretmenler öğrenciden istedikleri davranışlar konusunda tutarlı olmalıdır. Gage ve Berliner (1984)’ e göre (Akt: Başar, 1999: 100), istenen davranışın sürekli olmasının bir diğer koşulu da kişinin değil davranışın değerlendirilmesidir. Okulda disiplin uygulamalarının tam ve doğru bir şekilde uygulanabilmesi, okulda görev alan yönetici, öğretmen ve diğer personelin ortak amaçlar etrafında birleşmesi ile mümkündür. Bu disiplin uygulamalarının temelinde öğrenci bulunmaktadır. Öğrencilerin yanlış davranışlarının değiştirilmesi ve kurallara uyan bireyler haline getirilmesinde asıl sorumlu kişi öğretmenler ve yöneticilerdir. Bu sürecin amacına tam ve doğru şekilde ulaşabilmesinin temeli sevgi ve öğrencinin kişiliğine saygı duyulan bir öğrenme ortamı oluşturmaktan geçer. Öğrencide karşılıklı güven ilişkisini geliştirmek, benlik saygılarının temelini atmak, başkalarını anlamalarını sağlamak için, onların kişiliklerine saygı duyulması gerekmektedir. Rasmussen (1957) ve Dodson (1978)’ a göre (Akt: Şimşek, 2004: 43), disiplinin temelinde disiplin altına alan ile disipline edilen kişi arasında kurulan karşılıklı sevgi ve saygıya dayalı bir ilişki bulunmalıdır. Başaran’ a (1991: 28) göre, “Disiplin kavramı 'itaat eğitimi' anlamında kullanılacaksa, uyulması gereken kuralları ve yargıları kapsar." Disiplin, insanların davranışını yönlendiren bir dizi kuraldan, bu kuralların uygulanış derecesini bildiren bir dizi ölçütten oluşur. Bu genel tanım okul ve sınıf düzeyine indirgenebilir. Arca’ ya (1994) göre (Akt: Gökhan, 2007: 2), ”Disiplin; öğretici, düzenli, doğru davranış ve yetkinlik kazandırma, yetiştirmedir. Bir başka deyişle disiplin, bireyin kişiliğini kazanabilmesi, uyumlu ve başarılı olabilmesi için ona gereken özgürlüğün tanınması; doğru yolu bulabilmesi, toplumsal kuralları öğrenebilmesi içinde sevgi dolu bir denetim ortamının sağlanmasıdır.” şeklinde belirtmektedir. “Disiplin; istenen davranışı öğrenciye öğretmek, yerleştirmektir. Bu davranışa göre öğrenme ancak davranış psikolojisinin temel öğretisi olan koşullanma ile mümkündür ve bu ödül ve cezayı temel almakla mümkündür” (Hesapçıoğlu, 1998: 339-340). Eğitimdeki disiplin kavramı ile öğrencinin sadece okula uyum sağlaması söz konusu değildir. Disiplin ile beraber öğrencinin, kendisine, çevresine hatta dünyaya olan uyumunu gerçekleştirmesi çalışılmaktadır. Eğitim çok geniş bir süreç olmakla beraber, disiplin kavramını da içerisinde bulundurmaktadır.  Bu yüzden eğitim ile disiplin birbiri ile tamamen ilişkili olduğundan, bireyin eğitiminin sağlanması disiplinden bağımsız olarak düşünülmemelidir. Kantarcıoğlu (1998: 83) araştırmasında, J.A. Comenius’ a göre disiplinin üç görevi olduğunu, bunların; öğrencinin her şeyi öğrenebilmesi için gerekli olanları yapmak, öğrencileri geleneklere göre davranış göstermeye yöneltmek ve öğrencileri okul ve sınıf kurallarına uymalarını sağlamak olduğunu söyler. Yine J.J. Rousseau’ nun zora dayanan disiplin anlayışının, çocuğun olumlu gelişmesini engellediğini ifade etmiştir.

 

Gökhan (2007: 28)’ a göre, okulda disiplinin amacı, öğrencinin göstermiş olduğu davranışları kendinden istenilen davranışlarla kıyaslayarak öz denetleme, öz değerlendirme alışkanlığı kazandırmak, öğrencinin sosyalleşmesini sağlamak, doğru düşünüp, değerlendirerek hareket etmesini sağlamak biçiminde ifade edilebilir. “Disiplin okul ve sınıf kurallarına uymayan öğrencilere karşı öğretmen ve okuldaki diğer personelin uyguladıkları davranışlardır. İstenmeyen davranışlara karşı öğretmenler becerilerini kullanmalı, nasıl davranacağı konusunda doğru kararlar verebilmelidir.” (Wolfgang ve Kelsay, 1986; Akt: Aydın, 2001: 6). Öğrenci kendisinden beklenen olumlu davranışları bilmeli ve okulun tüm paydaşları öğrenciden beklenilen bu davranışlara olumlu pekiştireçler sunarak gelişmesine katkı sağlamalıdır. Gage ve Berliner (1984)’ e göre (Akt: Başar, 1999: 102), öğrencide istenen davranışın sürekli hale gelmesinde ve davranışın yerleşmesinde pekiştirme önemli bir yere sahiptir. Öncelikle olumlu davranışlar tanımlanmalı, davranış oluştuğunda pekiştireç verilmelidir. Ödüller kesinlikle öğrenci için amaca dönüşmemelidir. Cangelosi (1988)’ e göre (Akt: Başar, 1999: 102), pekiştirmede ödülün etkisi cezaya göre daha güçlüdür ve olumlu pekiştireçler olmadan öğrencinin davranışı benimsemesi güç olacaktır. Binbaşıoğlu’ na (2000: 263) göre, eğitim sürecinde öğrenciyi iyi bir davranış yaptığında ödüllendirmek, kötü bir davranış yaptığında cezalandırmaktan daha iyi bir yöntemdir. Yani eğitimde ödüllendirme cezalandırmadan daha yerinde bir uygulamadır. Ödül iyi bir davranış sonucunda memnuniyet göstergesi olarak verilir. Özçelik’ e (1992: 185) göre pekiştirme, öğrenciden istenen olumlu davranışın görülme sıklığını artıran faktördür. Eğitim-öğretim sürecinde kritik davranışlar ortaya çıktıkça pekiştirilir, böylece bu davranışın görülme sıklığı artırılır. Erden ve Akman’ a (2003: 144-145) göre pekiştireçlerin etkili olabilmesi için; mutlaka doğru davranışın sonunda verilmiş olmalı, öğrenci hangi davranışın sonunda pekiştirme aldığını bilmeli, olumlu pekiştireçler kullanılmalı ve mutlaka ne zaman verileceğine dikkat edilmelidir. Sönmez (1998:154) pekiştireçlerin, öğrencinin olumlu davranışlarının ileride tekrarlanmasını artıracağını söylemiştir. Durukan ve Öztürk’ e (2005:56) göre ödül, öğrencinin öğretmenin istediği bir davranışı yapmasının ardından verilen olumlu pekiştireçtir. Davranışçı yaklaşımın temelinde öğrenmenin kalıcı ve devamlı olması için pekiştireç şarttır. Yönetici ve öğretmenler bilmelilerdir ki, bütün öğrenciler için aynı etkiyi yapacak pekiştireç yoktur. Bu sebepten dolayı öğrencilerin kişilik özellikleri mutlaka dikkate alınarak pekiştireç sunulmalıdır. Öğrencide öz denetim becerisi oluşturarak, öğrencinin kendi kendini kontrol altında tutması sağlanmalıdır. Glasser’e göre (Akt: Aydın 2011), öğrencilerin kendi davranışlarını kontrol edebilmeleri için öğretmenler öğrencilere olumlu davranışlar sunmalıdır.

 

Ceza, uygun görülmeyen tepki ve davranışları önlemek için, üzüntü, sıkıntı, acı veren uygulama olarak tanımlanmaktadır (Palardy, 1996: 25; Akt: Yılmaz, 2007: 18). Korkmaz’ a (2003: 184) göre, eğitimde öğrenciye ceza verme, öğrencinin hoşuna giden şeylerden öğrenciyi mahrum etmek ya da öğrenciye hoşuna gitmeyen bir uygulama yaptırtmaktır. Aydın’a (2006: 22) göre ise eğitimde cezanın amacı, öğrenciye kural dışı davranışın karşılığını ödettirmektir. Cezalarda etken faktör korkudur. Cezalar kısa vadeli çözümler üretmede etkilidir, uzun dönemde davranış değişikliğinde etkisizdir. Başar’a (1999) göre ceza, öğrencinin yaptığı davranışla orantılı olmalı ve olumsuz davranışın bir daha yapılmasını engelleyecek şekilde uygulanmalıdır. Bundan dolayı öğrenci, neyi yanlış yaptığını için ceza aldığını bilmelidir. Durukan ve Öztürk’ e (2005:56-138) göre ceza, Öğrencinin hoşlandığı bir davranıştan mahrum bırakılması ya da istemediği bir davranışı yapmaya zorlanmasıdır. Olumsuz pekiştireçler, öğrencinin yaptığı olumsuz davranışı engelleyip istenilen davranışa yönlendirmek için verilir. Cezalandırma ile olumsuz pekiştireç farklı kavramlardır. Ceza istenmeyen bir davranışı engellerken, olumsuz pekiştireç istenen davranışın ortaya çıkması için verilir.

 

Alanyazından anlaşılacağı üzere, disiplin sağlamada yönetici ve öğretmenlerin ortak hareket etmesi kadar, öğrencide öz denetim mekanizması oluşturacak eğitim anlayışının da uygulanması gerekmektedir. Akyüz’e (2004: 7) göre öğrenciler başarmak ve davranışlarını geliştirmek için gösterecekleri çabayı kendi içlerinde hissedebilmelilerdir.  Başarı sağlamayı, öğrenciler bir ödül olarak düşünmelidirler. Buna ödülün içselleşmesi denir. Bu sürece katkı yapacak tek yer okul olmamakla birlikte en önemlisi olarak görülebilir. Okul süreci başlamadan önce çocuğun ailede kazanması gereken temel kazanımlar vardır. Ailelerin çocuklarıyla kuracakları sevgi ve saygı temeline dayalı ilişki, çocuğun kendi kendini gerçekleştirmesinde, işbirliği içerisinde sorunları çözme becerisi kazanmasında çok önemlidir. Bu süreci başarıyla tamamlamış olan çocuklarda disiplin kavramı ceza anlamından çıkıp, öz denetim anlamına girecektir. Başar’a (1999) göre, sağlıklı bir gelişim için aile, çocuğun özsaygısını ve güvenini geliştirmeye çalışmalıdır. İstenen davranışın sürekli hale gelebilmesinin ilk koşulu çocuğun o davranışa ait bilgiye sahip olmasıdır ve bu sahip oluş ailede başlar. Ailenin özellikleri, öğrenci sorunlarının çözümünde okul yöneticileri ve öğretmenleri için birinci derecede kaynak teşkil eder. Öz denetim becerisi kazanarak okula gelmiş olan çocuğun okul kuralları çerçevesinde disiplinli davranışlar sergilemesi kaçınılmaz olacaktır. Çocuğun yetişmesinde aile, toplum ve okul unsurlarının ortak tutarlı davranışları önemlidir. Yetişkinlerin sağlayacağı uygun ortamlarda çocuklar güzel davranışlar öğrenir ve bu davranışlar kalıcı olur. Çocuklar, dıştan gelen zorlamalarla kalıcı disiplin alışkanlıkları kazanamaz. Asıl olan çocuğun kendine ait disiplin anlayışı kazanmasıdır.

 

   BÖLÜM III

YÖNTEM

Araştırmanın bu bölümünde araştırmanın modeli, araştırma grubu, veri toplama aracının hazırlanması, verilerin toplanması, verilerin analizi ile ilgili konular incelenmiştir.

 

 

3.1.Araştırmanın Modeli

Araştırmada Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliği, “Öğrenci Davranışlarının Değerlendirilmesi” esaslarının etkililiğinin artırılmasına yönelik yönetici ve öğretmen görüşleri ile önerileri ortaya çıkarmak amacıyla görüşme yöntemi ile bilgi toplanmıştır. Bu çalışmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından hazırlanmış görüşme formu kullanılmıştır.

 

 

3.2.Araştırma Grubu

Araştırma grubunu, 2011- 2012 eğitim-öğretim yılı, İstanbul ili, Başakşehir ve Esenyurt ilçelerindeki beş ilköğretim okulunda “Öğrenci Davranışlarını Değerlendirilme Kurulu” üyesi yönetici ve öğretmenlerden oluşturmuştur. Veri toplama aracı, gelir düzeyi iyi, orta ve düşük durumda bulunan bu iki bölgedeki beş okulda uygulanmıştır. Uygulamada yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmış ve yönetici ile öğretmenlerin görüşme formu sorularına yanıt vermeleri istenmiştir. Disiplin uygulamalarıyla ilgili olarak yönetici ve öğretmenlerin görüşleri incelenmiştir.

 

3.3.Veri Toplama Aracının Hazırlanması

 

Araştırmada veri toplama tekniği olarak yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırmada gerekli verileri toplamak için kurul üyeleri yönetici ve öğretmenlere dört açık uçlu sorudan oluşan görüşme formu hazırlanmıştır. Bu görüşme formuyla kurul üyesi yönetici ve öğretmenlerden;

 

1)       Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme maddesinde ki ödüllerin özendiricilik durumunu değerlendirmeleri ve yeni ödüller belirlenmesinde önerileri,

2)       Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme maddesinde ki cezaların caydırıcılık durumunu değerlendirmeleri ve yeni cezalar belirlenmesinde önerileri,

3)       Öğrenciye ceza verilebilmesi için yapılması gereken uygulama sıralaması,(sözlü uyarı-sözleşme-veli ile görüşe-ceza talebi) belirlenen tüm suçlarda ceza(uyarma-kınama-okul değişikliği)  verilmesi için geçerli olmalı mıdır?

4)       İlgili yönetmeliğin; uygulamada etkinliği arttırmak değişiklik için önerileri sorulmuştur.

3.4.Verilerin Toplanması

Bu çalışma, temelde görüşme formunda açık uçlu sorulara verilen yanıtlara dayanmaktadır. Uygulamada yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Görüşme için yönetici ve öğretmenlerin okullarına daha önceden tespit edilen zamanlarda gidilmiş ve yarı yapılandırılmış şekilde hazırlanan görüşme formundaki sorulara cevap vermeleri istenmiştir. Yönetici ve öğretmenler görüşme formuna görüş ve önerilerini kendileri yazmıştır. Yönetici ve öğretmenlerden elde edilen yanıtlar benzerliklerine göre aynı temalar altında toplanarak değerlendirilmiştir. Verilen yanıtların gerçeği her zaman tam olarak yansıtmaması da araştırmanın önemli bir sınırlılığını oluşturmaktadır.

 

3.5.Verilerin Analizi

Araştırma sonucunda elde edilen verilerin analizinde “nitel içerik analizi” kullanılmıştır.  Bu doğrultuda veri toplama araçları ile elde edilen verilerin çözümlenmesinde bilgisayardan yararlanılmıştır. Araştırmacının belirlemiş olduğu kategorilerle ilgili olarak, katılımcılarının görüşme formuna verdikleri cevaplar çözümlenmiş ve verilen cevaplar çözümlenerek belli kategoriler altında sınıflandırılmıştır. Birbirine benzeyen veriler belirli kavramlar ve temalar çerçevesinde bir araya getirilip, yorumlanmıştır. Birbirleriyle ilişkili olan kavramlar belirli temalar altında birleştirilmiştir.

 

 

 BÖLÜM IV

              

BULGULAR VE YORUMLAR

 

Bulgular ve yorum bölümünde, yönetici ve öğretmenlerin görüşme formunda belirtikleri görüşleri dört alt problem altında belli kavramlar ve temalar şeklinde bir araya getirilmiş ve yorumlanmıştır.

 

4.1.Birinci Alt Probleme İlişkin Bulgu ve Yorumlar

Araştırmanın birinci alt problemi “Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme maddesindeki ödüller ne kadar özendiricidir?” şeklinde ifade edilmiştir. Yönetici ve öğretmenlerin ödüllerin özendiricilik durumunu değerlendirmelerine ilişkin yüzde ve frekans değerleri aşağıdaki Tablo 1’de verilmiştir.

 

Tablo 1. Ödüllerin Özendiricilik Durumunun Değerlendirilmesi

Yeterli Bulma Durumu	f	%
Yeterlidir	8	14
Yetersizdir	50	86
TOPLAM	58	100

 

Tablo 1’e göre, görüşme formuna yanıt veren yönetici ve öğretmenlerin 8(%14)’i ödüllerin özendiricilik durumunu yeterli olarak değerlendirirken,50(%86)’si ödüllerin özendiricilik durumunu yetersiz olarak belirtmiştir. Ödüllerin özendiricilik durumunu yetersiz olarak değerlendiren yönetici ve öğretmenlerin önerilerine ait bulgular 5 kavrama göre ayrı ayrı aşağıdaki Tablo 1.1.de gösterilmiştir.

 

 

 

 

 

 

Tablo 1.1 Ödüllerin Özendiricilik Durumlarını Yetersiz Bulan Yönetici ve Öğretmenlerden Bu Maddeye Yönelik Eleştirileri

Özendirme Şekilleri	f	%
Ödüller   Maddi Yönde Olmalı	10	20
Ödüllendirmede   Farklı Metotlar Kullanılmalı Kişilik   Geliştirici Ödüller Verilmeli Ödüller   Toplum Önünde Sunulmalı Ödüllendirmede   Daha Seçici Kriterler Kullanılmalı	18   10   4   8	36   20   8   16
TOPLAM	50	100

 

Tablo 1.1’de görüldüğü üzere yönetici ve öğretmenler, “Ödüllendirmede farklı metotlar kullanılmalı” 18(%36), “Ödüller maddi yönde olmalı” 10(%20), “Kişilik geliştirici ödüller verilmeli” 10(%20), “Ödüllendirmede daha seçici kriterler kullanılmalı” 8(%16), “Ödüller toplum önünde sunulmalı” 4(%8) şeklinde görüş bildirmişlerdir.

Öğrenci başarısında ve disiplin sağlamada önemli bir rol oynayan ödüllerin özendiricilik durumu değerlendirildiğinde, mevcut olan yönetmeliğin yetersiz olduğu, bunun yerine özendiriciliği teşvik edecek, yeni ve farklı metotların uygulanmasının daha uygun olacağı düşünülmektedir. Bu düşüncede olan öğretmenlerden biri:” Okul içinde uygulamalı ödüller verilmelidir. Farklı kıyafet giyme, belirli günlerde okulda idareciler tarafından kabul edilmelidir.”  (16) şeklinde ifade ederkenbir diğer öğretmen ise: “ Ödül olmalıdır. Takdir, teşekkür ve benzeri ödüllerin dışında çocukların hoşuna gidebilecek başka ödüller verilmelidir. Mesela çocuklar, öğretmenler, müdürler, kaymakamlar tarafından misafir edilmeli, onlarla yemek yenmeli, spor müsabakaları düzenlenmelidir. Çocuklara özel hediyeler verilmelidir. Mesela vali ile fotoğraf çektirmek veya adına ithaf edilmiş başarılarını takdir eden özel belgeler verilmelidir.“(19) şeklinde görüş bildirmiştir.

 Bunun yanında, maddi yönünün artırılan ve kişiliği geliştirici yönde verilen ödüller, öğrencide davranış değişikliği meydana getirecektir. Bu ödüller, diğer öğrenciler için büyük anlam ifade edeceğinden dolayı, ödüllerin eğitim ve öğretim sürecinin önemli bir parçası olduğu asla unutulmamalıdır. Toplum önünde ödül verme ve sunma kriterlerinin daha seçici hale getirilmesinin de özendiricilik üzerindeki payı göz ardı edilmemelidir.

Doğrudan disiplin sağlama araçlarından bir diğeri de ödüldür. Uluğ’a ( 1999: 236) göre, ödül; öğrencinin istenen davranışları yapmasını özendiren,  bu davranışları yapmasını sürdüren etkileri kapsayan, olumlu işlevlerle yüklü bir yaptırım aracıdır. Genel anlamıyla ilgili yönetmelik değerlendirildiğinde yönetici ve öğretmenler, ödüllerin özendiricilik durumunun yeterli olmadığı düşüncesindedirler. Bu yetersizliği değerlendiren yönetici ve öğretmenler, ödüllerin tespitinde ve verilmesinde farklı yöntemlerin kullanılması gerektiğini, yapay olmayan maddi ödüllendirmelerin ön plana çıkarılması gerektiğini, ödül alan öğrencilerin daha fazla onura edilmeleri gerektiği düşüncesindedirler. Eğitimde ödüllendirme, öğrencide istenen davranışı yapmaya özendirici, kalıcı kılan tüm etkileri içermektedir. Bu amaçla ödül bir yöntem olarak kullanılmaktadır.

 Ödül her ne kadar yönetenler için bir yöntem olarak kullanılırsa da çocuk için taşıyacağı önem bir amaç değil araç niteliğinde olmalıdır. Çocukların belli davranışları, bir mükâfat elde etmek için değil, benimsenmesi doğru ve yerinde davranışlar olduğu için öğrenmeleri gerekir.Hesapçıoğlu’nun (1998: 346) yaptığı araştırmaya göre, ödül; öğrencinin olumlu davranışlarının bir sonucu olarak yapay olmayan bir tarzda olmalıdır. Ödüle sıklıkla başvurulmamalı ve onu alan öğrencinin yeterliliği göz önünde bulundurulmalıdır. Ödül istenen davranışın özelliğine uygun,  iyi ayırt edilmeli ve düzenlenmelidir. Ödün içeriği öğrenciyi istenen davranışta bulunmaya sevk edecek edici ama aşırı rekabet duygusu yaratmamalıdır.

 

4.2.İkinci Alt Probleme İlişkin Bulgu ve Yorumlar

Araştırmanın ikinci alt problemi “Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliği Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme maddesindeki cezalar ne kadar caydırıcıdır? şeklinde ifade edilmiştir. Yönetici ve öğretmenlerin cezaların caydırıcılık durumunu değerlendirmelerine ilişkin yüzde ve frekans değerleri aşağıdaki Tablo 2’de verilmiştir.

Tablo 2.Cezaların Caydırıcılık Durumunun Değerlendirilmesi

Yeterli Bulma Durumu	f	%
Yeterlidir	28	48
Yetersizdir	30	52
TOPLAM	58	100

 

Tablo 2’ye göre, görüşme formuna yanıt veren yönetici ve öğretmenlerin 28(%48)’i cezaların caydırıcılık durumunu yeterli olarak değerlendirirken,30(%52)’si cezaların caydırıcılık durumunu yetersiz olarak belirtmiştir. Cezaların caydırıcılık durumunu yetersiz olarak değerlendiren yönetici ve öğretmenlerin önerilerine ait bulgular 4 kavrama göre ayrı ayrı aşağıdaki Tablo 2.1.de gösterilmiştir.

 

 

 

 

 

Tablo 2.1.Cezaların Caydırıcılık Durumlarını Yetersiz Bulanların Bulan Yönetici ve Öğretmenlerden Bu Maddeye Yönelik Eleştirileri

Ceza Uygulama   Şekilleri	f	%
Cezalar   Daha Etkili Olmalı	14	47
Cezalar   Davranışa Yöneliklik Olmalı Cezalar   Kişiye Özel Olmalı “Toplum   Hizmeti” Cezası Olmalı	4 4 8	13 13 27
TOPLAM	30	100

 

Tablo 2.1’de görüldüğü üzere yönetici ve öğretmenler, “Cezalar daha etkili olmalı”14(%47), “Cezalar davranışa yönelik olmalı” 4(%13),”Cezalar kişiye özel olmalı “4(%13), “Toplum hizmeti cezası olmalı” 8(%27) şeklinde ifade edilmiştir.

Okul düzenini sağlamada ve öğrenciyi disipline etmede önemli bir yer tutan ceza kavramını değerlendirmede yönetici ve öğretmenlerin uygulanan ilgili yönetmelikteki ceza kriterlerinin yetersiz olduğu kanaatine varmış oldukları görülmüş ve cezaların daha etkin hale getirilmesi gerektiği fikri benimsenmiştir. Bu düşüncede olan öğretmenlerden biri:” Cezaların caydırıcılık önemi yok. Bürokrasi geçilmiyor. Cezaları kurum yöneticileri verilmeli. Cezalar anında uygulanmalı. Caydırıcılık cezaları üç kademeden oluşuyor. Önce okul kurulu, ilçe kurulu, il kurulu ve buralardan gelecek raporlardan ceza alıyor. Ceza yerinden yönetim şeklinde olmalı.” (1) şeklinde ifade ederken bir diğer öğretmen ise:” Caydırıcılık durumu etkin uygulamaya bağlıdır. Etkin uygulama olmadığı için caydırıcı olmuyor. Dolayısıyla okuldan uzaklaştırma kesinlikle olmalıdır. “(8) şeklinde görüş bildirmiştir.

  Cezalar öğrenciye verilirken öğrencinin kişilik özellikleri göz önünde bulundurulmasının ve aynı zamanda verilen cezanın öğrenci davranışlarının çeşitliliğine göre uygulanmasının sürecin işleyişinde daha etkili olacağı düşünülmektedir. Cezaların şiddetli olmasından ziyade, davranışa ve kişiye yönelik olması gerektiği, ayrıca yerine göre toplum hizmeti cezasının da uygulanabilmesi fikri savunulmuştur.

Genel olarak belli bir davranışın sonucu olarak hoşa gitmeyen bir yaşantıya ceza denilmektedir. Gordon’a (2000: 101) göre (Akt: Gökhan, 2007: 46), ceza; kurallara uymayan kişilere bu ihlal edici davranışlarını yenilememeleri için dış bir kurum tarafından ya da onu temsil eden kişi tarafından verilmelidir. İlgili yönetmelik ceza verme işini okulda oluşturulacak bir kurula vermiştir. Bu kurul sadece uyarma ve kınama cezalarını verebilmekte, okul değişikliği cezasını İlçe Milli Eğitim Müdürlüğünde oluşturulacak bir üst kurula devretmektedir. Okul Müdürüne ise, direk kına cezası verme yetkisi sunmaktadır. Yapılan araştırmada yönetici ve öğretmenler, ceza vermede okulun etkililiğinin arttırılmasını önermişlerdir. Okul dışı bağımsız bir kuruluşun da bu işlemi yapmasını belirten görüşlerde mevcuttur. Gökhan’ a (2007:46) göre; Öretmenler öğrenciyi ıslah edeceğini, yanlış davranıştan vazgeçireceğini ve sınıfı etkili yöneteceğini düşündüğü için zaman zaman istemeyerek ya da isteyerek cezaya başvururlar. Davranışlar ceza tehdidiyle geçici olarak değiştirilebilir fakat kesinlikle öğrencilerin istediği davranma şekli bu olmayacaktır.” İstenen davranışı sürekli gösterebilmenin bir koşulu da kişinin değil, davranışın değerlendirilmesidir. Öğrenciler farklı durumlarda farklı davranışlar göstereceklerinden, onları kişilik özellikleriyle etiketlememek gerekir”.(Gage and Berliner (1984;Akt: Başar,1999:100) Yapılan araştırmada cezaların davranışa yönelik olması gerektiği ve kişilik özellikleri dikkate alınarak ceza verilmesi gerektiği fikri de savunulmuştur.

 

4.3. Üçüncü Alt Probleme İlişkin Bulgu ve Yorumlar

Araştırmanın üçüncü alt problemi “Ödüller ve cezaların verilebilmesinde,  her bir ceza için aynı usul ve esaslar ile uyarma sıralaması mı geçerli olmalıdır?” şeklinde ifade edilmiştir. Yönetici ve öğretmenlerin ödül ve cezaların verilebilmesinde her bir ceza için aynı uyarma aşamalarının izlenmesi gerekliliği konusundaki değerlendirmelerine ilişkin yüzde ve frekans değerleri aşağıdaki Tablo 3’te verilmiştir.

 

Tablo 3.Öğrenciye Ceza Vermede İzlenecek Sıralama Tüm Suçlar İçin; Sözlü Uyarı-Sözleşme-Veli İle Görüşme-Ceza Talebi Şeklinde mi Olmalıdır?

Katılma durumu	f	%
Evet	44	76
Hayır	14	24
TOPLAM	58	100

                              

Tablo 3’e göre, görüşme formuna yanıt veren yönetici ve öğretmenlerin 44(%76)’ü öğrenciye ceza vermede izlenecek sıranın tüm suçlarda aynı olması gerektiğini savunurken, 14(%24)’ü öğrenciye tüm suçlarda verilebilecek sıranın aynı olmaması gerektiğini belirtmiştir. Öğrenciye ceza vermede uygulanan yöntem sıralamasını hayır olarak değerlendiren yönetici ve öğretmenlerin önerilerine ait bulgular 3 kavrama göre ayrı ayrı aşağıdaki Tablo 3.1.de gösterilmiştir.                            

 

Tablo 3.1.Öğrenciye Ceza Vermede İzlenecek Sıranın Tüm Suçlarda Aynı Olmaması Gerektiğini Düşünen Yönetici ve Öğretmenlerin Görüşleri

Değişiklik Gösterme   Durumları	f	%
Suça   Göre Sıralama Değişebilmeli Sadece   Okul Değiştirme Cezasında Sıralama Uygulanmalı Ceza   Verilirken Öğrencinin Özel Durumları Gözetilmeli	10   2   2	71,4   14,3   14,3
TOPLAM	14	100

 

Tablo 3.1. de görüldüğü üzere, Öğrenciye ceza vermede izlenecek sıra tüm suçlarda bu sırayı izlememelidir diyenlerin 10 (%71,4)’ü suçların derecesine göre izlenecek sıranın da değişmesi gerektiğini, 2 (%14,3)’ ü bu sıranın sadece okul değiştirme cezası için uygulanması gerektiğini ve diğer 2 (%14,3)’ ü de uyarma ve kınama cezasını okulun verebileceğini fakat okul değişikliği cezası verilirken öğrencinin özel durumlarının gözetilmesi gerektiğini belirtmişlerdir.

Öğrenciye ceza verebilmek amacıyla ilgili yönetmelikte uygulanan sıralama düzeninin değişmesi gerektiği fikrini savunan yönetici ve öğretmenler bu savunmalarını öğrencinin işlediği suça göre cezanın bir an önce uygulanması gerektiği düşüncesindedirler. Bu düşüncede olan öğretmenlerden biri: “ Tüm suçlarda aynı uygulamayı doğru bulmuyorum. İşlenen suçun boyutuna göre değişebilmeli.”(6 ) şeklinde ifade ederken bir diğer öğretmen ise: “Ceza verilmesi için uygulama sıralaması tüm cezalar için geçerli olması mantıklı değildir. Çünkü işleyeceği suçun niteliğine göre doğrudan okul değiştirme cezası verilebilmelidir “(29) şeklinde görüş bildirmiştir.

 

Burada işlenen suçların ağırlığı ön plana çıktığından her suça verilecek cezalardan önce uyarma-sözleşme-veli ile görüşme aşamalarının uygulandıktan sonra ceza verilmesinin suçun diğer kişilere olan etkilerini olumsuz yönde etkileyeceği fikri benimsenmektedir. Burada savunulan düşünce işlenen suçun etkisinin öğrencinin sadece kendisine mi yoksa diğer öğrencilere mi yönelik olduğunun önemidir. Eğer suç ikinci kişileri olumsuz yönde etkiliyorsa bu sıralamanın doğru olduğu kabul edilemez. Sadece okul değiştirme cezasın için bu sıralamanın izlenmesi gerektiğini savunanlar da vardır. Ceza vermede öğrencinin özel durumlarının göz önünde bulundurulması gerektiğini düşünen yönetici ve öğretmenler de bu araştırmaya katılmıştır.  Berktin (1968), Gordon (2000) ve Hesapçıoğlu (1998)’ na göre; (Akt: Gökhan, 2007:47) cezalandırmada şunlara dikkat edilmeli: bir kez cezalandırılan davranış her zaman cezalandırılmalı, ceza istenmeyen davranışın hemen ardından verilmeli, cezayı veren suçtan emin olmalı, öğrenci kendisine niçin ceza verildiğini bilmeli, ceza suçla orantılı olmalı, ceza suçluya uygun olmalıdır. Bireysel anlamda davranış bozukluğu gösteren öğrenciye uygun zamanda ceza verilirse etkili olacaktır.

 

4.4. Yönetici Ve Öğretmenlerin, İlgili Yönetmeliğin Uygulamada Etkililiğini Arttırmak İçin Değişiklik Önerileri:

• Yerinde ve zamanında cezalar ve ödüller verilmeli
•  Öğretmen-öğrenci-veli işbirliğinin olmalı ve eğitimde okul dışı etkinlikler arttırılmalı
• Ceza aşamasında rehber öğretmenlerin etkili olmalı
• Yönetmelikler öğretmenlerin etkinliğini artırıcı yönde hazırlanmalı
•  Topluma hizmet cezaları verilmeli
• Okulda sadece ödül ve ceza ile ilgilenen bağımsız bir kurul olmalı
• Öğrenciler çok ağır bir şekilde cezalandırılmalı
• Yönetmelik kullanışlılık ilkesine uygun olarak düzenlenmeli
• Öğretmenler davranışlarıyla örnek olmalı
•  Müfredatta öğrencinin manevi yönünü geliştirici konular olmalı
•  Belgeye dayalı uygulamaların yapılmalı

 

BÖLÜM V

 

SONUÇ VE ÖNERİLER

 

Bu bölümde, yönetici ve öğretmen görüşleri üzerine araştırmada ortaya çıkan bulgular doğrultusunda sonuçlar oluşturulmuş ve öneriler sunulmuştur.

 

5.1.Sonuç

 

  Yapılan araştırmaya göre yönetici ve öğretmenlerin görüşlerine göre sonuçlar aşağıdaki gibidir:

1. Yönetici ve öğretmenler ilköğretim okullarında uygulanan ödüllendirme yöntemlerini yeterli derecede özendirici bulmamışlardır
2. Yönetici ve öğretmenler özendiriciliği arttırmak için; ödüllendirmede öncelikli olarak farklı metotlar kullanılması gerektiği fikrini bildirmişlerdir. Bununla birlikte; maddi yönü arttırılmış, öğrencinin kişiliğini geliştirici yönde ödül verilmesi gerektiğini, ödüllendirmede daha seçici kriterlerin kullanılmasını ve ödüllerin toplum önünde öğrenciye sunulmasının öğrenciler üzerinde daha özendirici olacağını belirtmişlerdir.
3. Yönetici ve öğretmenler ilköğretim okullarında uygulanan cezalandırma yöntemlerini yeterli derecede caydırıcı bulmamışlardır.
4. Yönetici ve öğretmenler caydırıcılığı arttırmak için; yönetmelikte öğrencilere verilecek cezaların daha etkili olması gerektiğini beyan etmişlerdir. Bunun yanında  “toplum hizmeti” şeklinde cezalarında yönetmelikte olması gerektiğini, cezaların sadece öğrencinin davranışına yönelik verilmesinin daha uygun olacağını ve cezaların sadece cezayı alacak olan kişiye özel olarak ceza verilmesi yönünde görüş bildirmişlerdir.
5. Yönetici ve öğretmenlerden, cezaların verilebilmesi için uygulanan uyarma aşamalarının tüm cezalar için uygulanmasını doğru olmayacağını, uyarma aşamalarının cezalara göre yeniden düzenlenmesi gerektiği yönünde ilgili yönetmeliğe eleştiride bulunmuşlardır. Özellikle kınama ve okul değiştirme cezaları için bu aşamaların her birinin uygulanması, suçu işleyen öğrencide ve suça meyilli olan öğrencileri caydırmada anında tepki oluşturamayacağından ilgili yönetmeliğin etkililiğini olumsuz etkilediğini söylemişlerdir.
6. Bununla birlikte, uyarma aşamalarının sadece okul değişikliği cezası uygulanırken olması gerektiğini ve ceza verilirken öğrencinin özel durumlarının gözetilmesi gerektiği yönünde görüş bildiren yönetici ve öğretmenlerde olmuştur.
7. Yapılan araştırmada cezalar konusundaki yönetici ve öğretmenlerin görüşleri ödüllere göre daha uç noktadadır. Cezaların yetersizliği daha belirgin şekilde belirtilmiş ve cezaların daha ağır ve etkili bir şekilde verilmesi istenmiştir. Burada okullarda yönetici ve öğretmenlerin yaşadığı sorunların etkisinin olduğu düşünüldüğünde ilgili yönetmelikte belirtilen cezaların öğrenciyi disipline etmede pek etkili olmadığı, caydırıcılık derecesinin düşük olduğu anlaşılmaktadır.

 

5.2. Öneriler

Okulların ve ailelerin ortak amacı eğitim yoluyla topluma yararlı bireyler yetiştirmektir. Bu amaca ulaşabilmek için okulda ve ailedeki disiplin uygulamaları önem arz etmektedir. Disiplin sürecinin etkili olabilmesi için; okul-aile ortak bir program izlemelidir. Eğitim yöneticileri okulun genelinde, öğretmenler ise sınıf ortamında sağlık bir eğitim-öğretimin gerçekleşmesi için gerekli tedbirleri almalıdırlar. Disiplin, okulda öğrenciye kendini güvende hissettirecek ve kuralla uyum sağlatacak etkili bir araç olarak kullanılmalıdır. Disiplin sağlama aracı olarak kullanılan ödül ve ceza asla amaca dönüşmemelidir.

Yapılan araştırmada, Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin öğrenci davranışlarını değerlendirme kısmının yeniden düzenlenmesi gerektiği ortaya çıkmıştır. Yeniden düzenleme ile ilgili, yönetici ve öğretmenlerin önerileri aşağıda belirtilmiştir:

1. Yönetici ve öğretmenler, ödüllendirmenin ve cezalandırmanın eğitim ve öğretim sürecindeki öneminin farkındadırlar. Bu farkındalık iyi şekilde değerlendirilmeli ve ilgili yönetmelik, işin içerisinde olan yönetici ve öğretmenlerin görüşleri çerçevesinde, uygulanabilirlik ve işlerlik yönü artırılacak şeklide tekrar düzenlenmelidir.
2. Yönetici ve öğretmenler, özellikle uygulama aşamasında etkililik derecesi yüksek, öğretmen ve okul idaresinin etkisinin çoğaltıldığı, her aşamasında rehber öğretmenlerin bulunduğu bir yönetmelik istemektedirler.
3. Yapılacak yönetmelikte, ödüllerin amaç olmaktan çok öğrenciye kişilik kazandırmada araç olduğu ama ödül alan öğrencinin de aldığı ödül dolayısıyla diğer arkadaşlarına göre bir fark oluşturduğu bir ödül sisteminin oluşturulmalıdır.
4. Cezaların ise; cezayı alan öğrencide davranışa yönelik olarak etki ettiği, suça meyilli diğer arkadaşlarında ise caydırıcılık oluşturma derecesi yüksek, suça göre toplum hizmeti cezalarının da uygulanabileceği bir yapıya kavuşturulması gerekmektedir.
5.   Ceza kategorileri yeniden oluşturulmalı ve bu kategorilere göre öğrenciyi uyarma aşamaları suça göre tekrar düzenlenmelidir.
6.  Öğretmenler okulda davranışlarıyla, uygulamalarıyla daima örnek olmalıdır.
7. Müfredat düzenlemelerinde, öğrencilerin manevi yönünü güçlendirecek kazanımlar olmalıdır.
8. Okullarda ödül ve ceza uygulamaları için etkili ve bağımsız bir kurul oluşturulmalıdır.
9. Öğrenci ile ilgili yapılan tüm işler, kayıt altına alınıp belgelendirilmelidir. Cezalar kesinlikle belgeye dayalı olarak verilmelidir.

 

KAYNAKÇA

Akyüz, Y. (2004). Tanzimat’ tan Cumhuriyete Eğitimde Ödül ve Günümüzün Eğitimi Açısından Bir

                Değerlendirme, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, 49.  

Aydın, B. (2001). İlköğretim Okullarında Sınıf Disiplinin Sağlanması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans

                 Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Aydın, B. (2006). Öğretmenlerin Kendi Sınıf Disiplin Sistemlerini Oluşturması. Sosyal Bilimler

                Araştırma Dergisi. 2: 19-32.

Başar, E. (2003). Eğitim Sosyolojisi, Samsun: Kardeşler Ofset Matbaacılık

Başar, H. (1999). Sınıf Yönetimi, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi

Başaran, İ. E. (1991). Eğitime Giriş, Ankara: Gül Yayınevi.

Bilgi, A. D. (2002). Uygun Olmayan Davranışa, Uygun Davranışı Ödüllendirmenin İşareti Olarak

                Kullanan Öğretim Materyalinin Öğretmen Ödüllerinin Arttırılmasına Etkisi, Yayınlanmamış

                Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.

Binbaşıoğlu, C. (2000). Ailede ve Okulda Eğitim Sorunları, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi.

Çolak, M. (2005). Kütahya İli İlköğretim Okullarında Ödül ve Ceza, Yayınlanmamış Yüksek

                Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Durukan, H ve Öztürk, H.İ. (2005). Sınıf Yönetimi, İstanbul: Lisans Yayıncılık

Erden, M. ve Akman, Y. (2003). Gelişim ve Öğrenme, Ankara: Arkadaş Yayınevi.

Gökhan, S. (2007). İlköğretim Okullarında Uygulanan Disiplin Uygulamaları ve Veli Beklentileri

Üzerine Nitel Bir Araştırma (İstanbul İli Anadolu Yakası Örneği), Yayınlanmamış Yüksek              Lisans Tezi.  Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Gündüz, B. ve Balyer, A. (2011). Eğitimde Ödül ve Cezanın Yeri ve Buna İlişkin Alternatif

               Yaklaşımlar, Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 10-23.

Hesapçıoğlu, M. (1998). İlköğretim ilke ve Yöntemleri, İstanbul: Beta Basın Yayın Dağıtım.

Kantarcıoğlu, S. (1998). Orta Dereceli Okul Öğretmenleri İçin Rehberlik, İstanbul: Milli Eğitim

Basımevi

Korkmaz, İ. (2003). Sınıf Yönetimi, (Ed. Zeki Kaya). Pegem A Yayıncılık.

MEB (2008). Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliği, 24.12.2008 Tarih ve 27090 Sayılı

                 Resmi Gazete.

Özçelik, D. A. (1992). Eğitim Programları ve Öğretim, Ankara: ÖSYM Yayınları.

Özsoy. O. (2003). Etkin Eğitim. İstanbul, Hayat Yayıncılık İletişim Eğitim Hizmetleri.

Pala, A. (2005). Sınıfta İstenmeyen Öğrenci Davranışlarını Önlemeye Yönelik Disiplin Modelleri, Manas

                 Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 13.

Sönmez, V (1998). Sosyal Bilgiler Öğretim ve Öğretmen Kılavuzu, Ankara: Anı Yayıncılık.

Şimşek, Ö. F. (2004). Bir Grup Rehberliği Programının Öğretmenlerin Disiplin Anlayışına Etkisi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(41): 41-59.

Tezcan, M. (1985). Eğitim Sosyolojisi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.

Toprakçı, A. (2008). Disiplin ve Eğitimde Disiplin Kavramları, İlköğretmen Dergisi. 23: 21-25.

Uluğ, F. (2001). Eğitimde Grup Süreçleri, Ankara: TODAİ Yayınları.

Yılmaz, N. (2007). Sınıf Öğretmenlerinin Sınıf İçi Disiplini Sağlamada Kullandıkları Ödül Ve Ceza

                  Yöntemlerinin Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi

                  Sosyal Bilimler Enstitüsü.

 

 

EKLER

E.1. YÖNETİCİ VE ÖĞRETMENLERE UYGULANAN GÖRÜŞME FORMU

 

Araştırma Konusu

Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliği, “Öğrenci Davranışlarının Değerlendirilmesi” esaslarının etkililiğinin arttırılmasına yönelik yönetici, öğretmen görüşleri ve önerileri üzerine bir araştırma

 

Araştırmanın Adı

Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliği, “Öğrenci Davranışlarını Değerlendirilmesi” esaslarının etkililiğinin arttırılmasına yönelik yönetici, öğretmen görüşleri ve önerileri

Tarih-Saat:     

Görüşmeci: Gökhan ŞİMŞEK

Yönerge:

 Görüşmeci, bu çalışmasını; Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliği, “Öğrenci Davranışlarını Değerlendirilmesi” esaslarının etkililiğinin arttırılmasına yönelik yönetici, öğretmen görüşleri ve önerileri adlı bir araştırmada kullanılmak üzere hazırlanmıştır. Bu araştırmada elde edilen özel bilgiler yanıtlayıcının izni olmadan kesinlikle araştırma konusu dışında kullanılmaz ve paylaşılmaz.

 

GÖRÜŞME SORULARI

 

1)       Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme maddesinde ki ödüllerin özendiricilik durumunu değerlendirirmisiniz? Yeni ödüller belirlenmesinde önerileriniz neler olabilir?

2)       Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme maddesinde ki cezaların caydırıcılık durumunu değerlendirirmisiniz? Yeni cezalar belirlenmesinde önerileriniz neler olabilir?

3)       Öğrenciye ceza verilebilmesi için yapılması gereken uygulama sıralaması,(sözlü uyarı-sözleşme-veli ile görüşe-ceza talebi) belirlenen tüm suçlarda ceza(uyarma-kınama-okul değişikliği)  verilmesi için geçerli olmalı mı?

4)       İlgili yönetmeliğin; uygulamada etkililiğini arttırmak değişiklik için önerileriniz nelerdir?

 

E.2. ÇALIŞMANIN YAPILDIĞI OKUL İSİMLERİ

                ESENYURT MUSTAFA YEŞİL İLKÖĞRETİM OKULU

                ESENYURT ALİ FUAT ÜSTÜN İLKÖĞRETİM OKULU

                ESENYURT ZÜBEYDE HANIM İLKÖĞRETİM OKULU

                BAHÇEŞEHİR SÜLEYMAN DEMİREL İLKÖĞRETİM OKULU

BAHÇEŞEHİR ABDİ İBRAHİM İLKÖĞRETİM OKULU

 

E.3.MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI İLKÖĞRETİM KURUMLARI YÖNETMELİĞİNE GÖRE ÖĞRENCİ DAVRANIŞLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Şu an ülkemizde uygulanan Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliği 10/07/2010/27637 sayılı resmi gazetede yayımlanmıştır. Bu yönetmeliğe göre Öğrenci Davranışlarını İzleme, Değerlendirme ve Geliştirme esasları şu şekildedir;

Öğrenci davranışlarının değerlendirilmesi iki bölümden oluşmuştur. Birinci bölümde ödüller, ödül alma koşulları, cezalar ve ceza alma koşulları verilmiştir. İkinci bölümde ise kurullar ve bu kurulların iş ve işleyişi verilmiştir.

BİRİNCİ BÖLÜM

Ödüllendirme

Madde 105 — Millî Eğitim Bakanlığına bağlı resmî ve özel ilköğretim kurumlarında öğrencilerin ödüllendirilmesi, davranışlarının izlenmesi, değerlendirilmesi ve geliştirilmesine yönelik faaliyetler; öğrenci, veli, öğretmen ve yönetici iş birliğinde yürütülür.

Öğrenci davranışlarının kaynağının belirlenmesi için gerektiğinde rehberlik araştırma merkezi ve ilgili diğer kurumlarla iş birliği yapılır.

Öğrencilerden Beklenen Davranışlar

Madde 106 — Öğrencilerden;

a) Okula ve derslere düzenli devam etmeleri ve başarılı olmaları,

b) Bütün okul arkadaşlarının kendisi gibi Türk toplumunun ve Türkiye Cumhuriyetinin bir bireyi olduklarını unutmamaları, onur ve haklarına saygı göstermeleri,

c) Öğretmenlerine, okul yöneticilerine, görevlilere, arkadaşlarına ve çevresindeki kişilere karşı saygılı ve hoşgörülü davranmaları,

d) Doğru sözlü, dürüst olmaları, yalan söylememeleri,

e) İyi ve nazik tavırlı olmaları, kaba söz ve davranışlardan kaçınmaları,

f) Okulda yapılacak sosyal ve kültürel etkinliklere katılmaları,

g) Kitapları sevmeleri, korumaları, okuma alışkanlığı kazanmaları,

h) Çevrenin doğal ve tarihi güzelliklerini, sanat eserlerini korumaları ve onları geliştirmek için katkıda bulunmaları,

ı) İyi işler başarmak için çok çalışmaya ve zamana muhtaç olduklarını unutmamaları, geçen zamanın geri gelmeyeceğinin bilincinde olmaları,

i) Millet malını, okulunu ve eşyasını kendi öz malı gibi korumaları,

j) Sigara, içki ve diğer bağımlılık yapan maddeleri kullanmamaları ve bu maddelerin kullanıldığı ortamlardan uzak durmaları,

k) Ülkenin birliğini ve bütünlüğünü bozan bölücü, yıkıcı, siyasî amaçlı etkinliklere katılmamaları, siyasî amaçlı sembol kullanmamaları, bunlarla ilgili amblem, afiş, rozet ve benzerlerini taşımamaları, bulundurmamaları ve dağıtmamaları, siyasî amaçlı davranışlarla okulun huzurunu bozmamaları,

l) Fiziksel, zihinsel ve duygusal güçlerini millet, yurt ve insanlık için yararlı bir şekilde kullanmaları,

m) Atatürk İlke ve İnkılâplarına bağlı kalmaları, bunun aksi davranışlarda bulunmamaları,

n) Yasalara, yönetmeliklere ve toplumun etik kurallarına, millî, manevî ve kültürel değerlere uymaları, beklenir.

Ödüllendirilecek Davranışlar ve Ödüller

Madde 107 — Okul Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme Kurulunca, örnek davranışları ile derslerdeki gayret ve başarılarıyla üstünlük gösteren öğrenciler;

a) (Değişik alt bent: 5.10.2007/26664 RG) 4, 5, 6, 7 ve 8 inci sınıflarda puan ortalaması Türkçe dersinden 55.00, diğer derslerin her birinden 45.00 puandan aşağı olmamak şartı ile tüm derslerin dönem ağırlıklı puan ortalaması 70. 00-84 .99 olanlar "Teşekkür,"

b) (Değişik alt bent: 5.10.2007/26664 RG) 85.00 puan ve yukarı olanlar "Takdirname,"

c) (Değişik alt bent: 5.10.2007/26664 RG) Üç öğretim yılının her döneminde üst üste Takdirname alanlar "Üstün Başarı" ( EK-7 ),

ç) (Ek alt bent: 05.10.2007/26664 RG) Üç öğretim yılının her döneminde üst üste Teşekkür ya da dönemlerin herhangi birinden veya bir kaçından takdirname, diğerlerinden teşekkür alanlar "Başarı" (EK- 7/1)  belgesi ile ödüllendirilir.

(Değişik ikinci fıkra: 24.12.2008/27090 RG) Ayrıca, ilköğretim okullarının tüm sınıflarında derslerindeki başarı durumuna bakılmaksızın;

a) Ulusal ve uluslararası yarışmalara katılarak ilk beş dereceye giren,

b) Çeşitli sosyal, kültürel ve sanatsal etkinliklerde üstün başarı gösteren öğrenciler "Onur Belgesi" (EK–8) ile ödüllendirilir. Bu ödüller, e-okul sisteminin ilgili bölümüne işlenir. Öğrenci Davranışları Değerlendirme Kurulunun toplantı tarih ve karar numarası ödül belgesinin tarih ve numarası olarak kabul edilir.

Öğrencilerin Olumsuz Davranışları ve Uygulanacak Yaptırımlar

Madde 108 — İlköğretim Okulu 6, 7 ve 8 inci sınıf öğrencilerine; gelişim özellikleri dışındaki olumsuz davranışlarının özelliğine göre uyarma, kınama ve okul değiştirme yaptırımlarından biri uygulanır.

Bu yaptırımların uygulanmasındaki amaç caydırıcı olması, toplum düzeninin korunması, öğrencinin yaptığı davranışlarının farkına vararak bu davranışlarının olumlu yönde düzeltilmesini sağlamaktır. Öğrencilerin gelişim dönemleri de dikkate alınarak, bilinçlendirme ile düzeltilebilecek davranışlar için "Uyarma" süreci uygulanır. Uyarma bir süreç olup bu süreç aşağıdaki şekilde işler.

a) Uyarma:

1) Sözlü uyarma; öğretmenin öğrenciyle görüşme sürecini oluşturur. Olumsuz davranışın neden yapılmaması gerektiği, öğrenciden beklenen davranışın neler olabileceğini anlaması sağlanmaya çalışılır. Olumsuz davranışların devamı hâlinde kendisine uygulanabilecek yaptırımların neler olabileceği konusunda uyarılır.

2) Öğrenci ile sözleşme imzalama; öğrencinin sözlü uyarılmasına rağmen olumsuz davranışlarını sürdürmesi hâlinde öğrenci ve öğretmenler arasında bir görüşme gerçekleştirilir. Bu görüşme sonucunda öğrenci sergilediği olumsuz davranışlarını değiştirmeyi kabul edeceğine ilişkin sözleşmeyi imzalar. (Ek- 10)

3) (Değişik: 2.5.2006/26156 RG) Veli ile görüşme; öğretmen, öğrencinin bu olumsuz davranışları sürdürmesi hâlinde veliyi okula davet eder. Okul yöneticilerinden birinin de katılımı ile yapılan görüşmede öğrencinin olumsuz davranışları ve uygulanabilecek yaptırımları veliye bildirilir. Velinin toplantıya gelmemesi durumunda tutanak tutulur. Bu aşamalardan sonra öğrencinin olumsuz davranışlarını sürdürmesi durumunda; öğretmen, yazılı belgelerin bulunduğu dosyayı hazırlayacağı raporla birlikte görüşülmek üzere öğrenci davranışlarını değerlendirme kuruluna verir.

b) Kınama; öğrenciye, yaptırım gerektiren davranışta bulunduğunu ve tekrarından kaçınmasının, okul yönetimince yazılı olarak bildirilmesidir.

c) Okul değiştirme; öğrencinin, bir başka okulda öğrenimini sürdürmek üzere bulunduğu okuldan naklen gönderilmesidir.

Yaptırım Gerektiren Davranışlar

Madde 109 — Yaptırım gerektiren davranışlar aşağıda belirtilmiştir.

a) Uyarma yaptırımını gerektiren davranışlar:

1) Derse ve diğer etkinliklere vaktinde gelmemek ve geçerli bir neden olmaksızın bu davranışı tekrar etmek.

2) Okula özürsüz devamsızlığını, özür bildirim formu ya da raporla belgelendirmemek, bunu alışkanlık hâline getirmek, okul yönetimi tarafından verilen izin süresini özürsüz uzatmak.

3) (Değişik: 2.5.2006/26156 RG) Yatılı okullarda öğrenci dolaplarını farklı amaçlarla kullanmak, yasaklanmış malzemeyi dolapta bulundurmak ve yönetime bilgi vermeden dolabını bir başkasına devretmek.

4) Okula, yönetimce yasaklanmış malzeme getirmek ve bunları kullanmak.

5) Yalan söylemeyi alışkanlık hâline getirmek.

6) Duvarları, sıraları ve okul çevresini kirletmek.

7) Görgü kurallarına uymamak.

8) (Değişik: 2.5.2006/26156 RG) Okul kütüphanesinden veya laboratuarlardan aldığı kitap, araç-gereç ve malzemeyi zamanında teslim etmemek veya geri vermemek.

b) Kınama yaptırımını gerektiren davranışlar:

1) Yöneticilere, öğretmenlere, görevlilere ve arkadaşlarına kaba ve saygısız davranmak.

2) Okulun kurallarını dikkate almayarak, kuralları ve ders ortamını bozmak, ders ve ders dışı etkinliklerin yapılmasını engellemek.

3) Okul yönetimini yanlış bilgilendirmek, yalan söylemeyi alışkanlık hâline getirmek, kopya çekmek, resmî evrakta değişiklik yapmak.

4) Okulda bulunduğu hâlde törenlere özürsüz olarak katılmamak ve törenlerde uygun olmayan davranışlarda bulunmak.

5) Kılık ve kıyafet kurallarına uymamak.

6) Okulda ya da okul dışında sigara içmek.

7) Okulda kavga etmek.

8) Okulun araç-gerecine zarar vermek.

9) Başkasının malını haberi olmadan almak.

10) Öğrencilerin eşya ve araç-gerecine kasıtlı olarak zarar vermek.

11) Dersin veya ders dışı faaliyetlerin akışını ve düzenini bozacak davranışlarda bulunmak.

12) Okul ile ilgili mekân ve malzemeyi izinsiz ve eğitimin amaçları dışında kullanmak.

13) (Değişik: 2.5.2006/26156 RG) Yatılı okullarda gece izinsiz olarak dışarıda kalmak.

c) Okul Değiştirme yaptırımını gerektiren davranışlar:

1) Anayasanın başlangıcında belirtilen temel ilkelere dayalı millî, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk devleti niteliklerine aykırı davranışlarda bulunmak veya başkalarını da bu tür davranışlara zorlamak.

2) Sarkıntılık, hakaret, iftira, tehdit ve taciz etmek veya başkalarını bu gibi davranışlara kışkırtmak.

3) Okula yaralayıcı, öldürücü aletler getirmek ve bunları bulundurmak.

4) Okul ve çevresinde kasıtlı olarak yangın çıkarmak.

5) Okul ile ilgili mekân ve malzemeyi izinsiz ve eğitim amaçları dışında kullanmayı alışkanlık hâline getirmek.

6) (Değişik: 2.5.2006/26156 RG) Okul içinde ve dışında; siyasi parti ve sendikaların propagandasını yapmak ve bunlarla ilgili eylemlere katılmak.

7) (Değişik: 2.5.2006/26156 RG) Herhangi bir kurum ve örgüt adına yardım ve para toplamak.

8) Kişi veya grupları dil, ırk, cinsiyet, siyasî düşünce ve inançlarına göre ayırmak, kınamak, kötülemek ve bu tür eylemlere katılmak.

9) Başkasının malına zarar vermek, haberi olmadan almayı alışkanlık hâline getirmek.

10) Okulun bina, eklenti ve donanımlarını, taşınır ve taşınmaz mallarını kasıtlı olarak tahrip etmek.

11) Okula, derslere, sınavlara girilmesine ve bunların sağlıklı yapılmasına engel olmak.

12) Okul içinde ve dışında okul yöneticilerine, öğretmenlere ve diğer personele karşı saldırıda bulunmak, bu gibi hareketleri düzenlemek veya kışkırtmak.

13) (Değişik: 2.5.2006/26156 RG) Yatılı okullarda gece izinsiz olarak dışarıda kalmayı alışkanlık hâline getirmek.

14) Okul ile ilişiği olmayan kişileri okulda veya okula ait yerlerde barındırmak.

15) Kendi yerine başkalarını sınava katmak, başkasının yerine sınava girmek.

16) (Değişik alt bend: 20.8.2007/26619 RG) Başkalarını, alkol veya bağımlılık yapan maddeleri kullanmaya teşvik etmek.

17) Kılık ve kıyafet yönetmeliğine uymamakta ısrar etmek.

Yaptırım Takdirinde Dikkat Edilecek Hususlar

Madde 110 — Yaptırım takdir edilmesinde öğrencinin;

a) Davranışın niteliği, önemi ve ne gibi şartlarda gerçekleştiği, o andaki psikolojik durumu ve kişisel özellikleri,

b) Okul içinde ve dışındaki genel durumu,

c) Yaş ve cinsiyeti,

d) Derslerdeki ilgi ve başarısı,

e) Okuldaki sosyal ve kültürel faaliyetlerdeki başarı durumu,

f) Öğrencinin aynı öğretim yılı içinde daha önce yaptırım uygulanıp uygulanmadığı,

g) (Ek: 20.8.2007/26619 RG) 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu hükümleri,  göz önünde bulundurularak olumsuz davranışına uygun yaptırım veya bir alt yaptırım takdir edilebilir.

Öğrencinin olumsuz davranışının psikolojik bir nedene bağlı olabileceği durumlarda sağlık merkezine yönlendirilmesi, Rehberlik ve Araştırma Merkezlerince yapılır ve velisi bilgilendirilir.

Uygulama ile İlgili Açıklamalar

Madde 111 — Yaptırım uygulanmasında aşağıdaki açıklamalara uyulur:

a) Olumsuz davranışlar ile bu davranışların karşılığı olan yaptırımlar uyumlu bir şekilde tespit edilir.

b) Tutuklu ve gözetim altında bulunan öğrencilerin savunmaları, ilgili makamlara müracaat edilerek alınır.

c) Okul yöneticileri, öğrencilerin okul içinde ve okul dışında olup doğrudan okul yönetimine duyurulan, yasal soruşturmayı gerektiren bir suç işlemeleri hâlinde ilgili makamlara bilgi verir.

d) (Değişik: 2.5.2006/26156 RG) Uyarma ve kınama yaptırımı, öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulu tarafından verilir.

e) Aynı olumsuz davranıştan dolayı birden fazla yaptırım uygulanamaz.

f) (Değişik alt bend: 24.12.2008/27090 RG) Yaptırımlar, e-okul sistemindeki öğrenci bilgileri bölümüne işlenir.

g) (Değişik: 2.5.2006/26156 RG) Uyarma ve kınama yaptırımı okul müdürünün, okul değiştirme yaptırımı ise ilçe öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulunun onayından sonra uygulanır.

h) ( Değişik: 21.10.2004/25620 RG ) İlçe öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulunda⁽⁵⁾ görüşülmesi gereken dosyalar en geç bir hafta içinde bu kurullara gönderilir.

ı) Okul değiştirme yaptırımı uygulanan öğrenci, ilgili okul müdürlüğü ve il/ilçe millî eğitim müdürlüğünün olumlu görüşlerinin alınması şartıyla öğretim yılı sonunda eski okuluna dönebilir.

i) Okul müdürü gerektiğinde yazılı savunmasının alınması şartıyla öğrenciye doğrudan "Kınama" yaptırımı verebilir.

j) Kınama ve okul değiştirme yaptırımlarından birini alan öğrenciye o öğretim yılı içinde takdir, teşekkür, onur ve üstün başarı belgesi verilmez.

k) (Değişik: 2.5.2006/26156 RG) Öğrenci velisi, öğrenci hakkında verilen kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren beş işgünü içinde okul müdürlüğüne itirazda bulunabilir. Okul müdürlüğü uyarma ve kınama yaptırımı ile ilgili itirazları inceler. Okul değiştirme yaptırımı ile ilgili dilekçeyi ve dilekçede belirtilen itiraz gerekçeleri hakkındaki görüşlerini bu Yönetmeliğin 134 üncü maddesindeki belgeler ile birlikte dilekçenin okul yönetimine verildiği tarihten itibaren beş iş günü içinde ilçe öğrenci davranışlarını değerlendirme kuruluna gönderir. İtiraz işlemleri sonuçlanıncaya kadar yaptırım uygulanmaz.

İKİNCİ BÖLÜM

Kurullar ve Görevleri

Kurullar

Madde 112 — (Değişik: 2.5.2006/26156 RG) İlköğretim okullarında öğrencilerin ilgi, istek, yetenek ve ihtiyaçlarını belirleyerek olumlu davranışlar kazanmaları ve olumsuz davranışların önlenmesi için Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme Kurulu oluşturulur.

Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme Kurulu

Madde 113 — (Değişik: 2.5.2006/26156 RG) Öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulu; müdür başyardımcısı, müdür başyardımcısı bulunmayan okullarda müdür yardımcısının başkanlığında öğretmenler kurulunca seçilen birer sınıf ve birer şube rehber öğretmeninden bir asil, bir yedek üye, bir okul rehber öğretmeni ile okul-aile birliği başkanı ve öğrenci kurulu başkanından oluşturulur.

Seçimlerde oyların eşit olması hâlinde kıdemi en fazla olan öğretmen üye seçilir. Asil ve yedek üyelerin boşalması durumunda, açık bulunan üyelikler için yeniden seçim yapılır. Yeterli sayıda öğretmen bulunmaması hâlinde okulda görevli diğer öğretmenler, oylamaya katılabilir ve üye seçilebilirler. Kurul üyelikleri, yeni kurul üyeleri seçimleri yapılıncaya kadar devam eder. Özürleri nedeniyle toplantıya katılamayan veya kuruldan ayrılan asil üyenin yeri sıraya göre yedek üyelerle tamamlanır. Okul müdürlüğünce kabul edilebilecek bir özrü bulunmadıkça üyeler görevden ayrılamazlar.

İkili öğretim yapılan okullarda, ayrı ayrı öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulu oluşturulabilir.

Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme Kurulunun Görevleri

Madde 114 — (Değişik: 2.5.2006/26156 RG) Öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulu aşağıdaki görevleri yapar;

a) Okul düzenini sağlamak üzere okul yönetimi, öğretmen, okulun diğer personeli, öğrenci ve veli tarafından getirilen olumlu veya olumsuz davranış ve uygulamalara ilişkin önerileri görüşmek ve aldığı kararları okul müdürüne bildirmek.

b) Okulda örnek davranışlarda bulunan, derslerde başarılı olan, bilimsel, sanatsal, sosyal, kültürel ve sportif etkinliklere katılarak üstün başarı gösteren öğrencileri belirleyerek ödüllendirilmelerine karar vermek.

c) Özel yeteneği belirlenen öğrencilerin alanlarıyla ilgili gelişimlerini sağlayacak tedbirleri almak.

ç) Uyum sağlamakta güçlük çeken öğrencinin davranışlarını incelemek, nedenlerini araştırmak, değerlendirmek ve bu konuda uygun görülen rehberlik çalışmalarının yapılmasını sağlamak ve gerektiğinde ailesi, rehberlik ve araştırma merkezleri ile iş birliği yapmak.

d) Öğrencilerin gösterdikleri olumsuz davranışlarıyla ilgili olarak sağlık kurum ve kuruluşlarına sevklerini önermek.

e) Öğrencilerde görülen olumsuz davranışların, olumlu hâle getirilmesinde; eleştiri, öz eleştiri bilincini geliştirmek, yanlış davranışların farkına varılmasını sağlamak ve doğruyu kavramalarına yardımcı olmak amacıyla yaptırım yerine, ikna sürecinin işletilmesi ile olumlu davranışlarının ödüllendirilmesi için gerekli önlemleri almak.

f) Öğrencilerin sorumluluk almalarına, dürüst, güvenilir, saygılı ve başarılı olmalarına katkıda bulunmak, zararlı alışkanlıklar edinmelerini ve uygun olmayan yerlere gitmelerini önlemek için girişimlerde bulunmak ve bu amaçla veli-çevre iş birliğini sağlamak.

g) Okul düzeninin olumlu işleyişini sağlamak amacıyla çeşitli etkinlikler için programlar hazırlamak ve uygulanmasını sağlamak.

ğ) Çalışmalarını okul rehberlik ve psikolojik danışma servisi ile eş güdüm içinde yürütmek.

h) Bütün tedbirlere rağmen uyumsuzluk gösteren öğrencilerle ilgili olarak uygulanacak yaptırıma yönelik karar almak.

Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme Kurulunun Çalışması

Madde 115 — (Değişik: 2.5.2006/26156 RG) Öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulu, başkanın ya da üyelerin yarısından bir fazlasının isteği üzerine toplanır.

Kurula iletilen konulara ilişkin kararlar oy çokluğuyla alınır. Üyeler çekimser oy kullanamazlar. Okul yönetimince kabul edilebilecek bir özrü bulunmadıkça kurul üyeleri kurula katılmaktan kaçınamazlar. Yaptırıma ilişkin davranıştan şikâyetçi olan, zarar gören veya olumsuz davranışta bulunanın ikinci dereceye kadar akrabalık ilişkisi olan üyeler kurula katılamaz, yerine yedek üye katılır.

Kurul, kendisine ulaştırılan görüş ve önerileri en geç beş iş günü içinde inceleyip değerlendirir. Alınan kararlar, karar defterine kayıt edilir ve uygulanmak üzere en geç iki iş günü içinde okul müdürlüğüne bildirilir.

İfadelerin Alınması ve Kanıtların Toplanması

Madde 119 — (Değişik: 2.5.2006/26156 RG) Öğrenci davranışlarını değerlendirme kuruluna sevk edilen öğrenci ile tanıkların, kurul başkanı tarafından olayla ilgili ifadeleri yazılı ve gerektiğinde sözlü olarak alınır ve tutanağa geçirilir.

Olay, sınıfta veya topluluğun bulunduğu yerde gerçekleşmiş ise o toplulukta bulunanların ifadesine başvurulur. İfade vermekten kaçınan, savunmada bulunmayan veya çağrıldığı hâlde gelmeyen öğrencilerin durumu bir tutanakla tespit edilir.

Çağrıya özürsüz gelinmemesi durumunda dosyada bulunan bilgi ve belgelere göre işlem yapılır.

Kararların Yazılması

Madde 123 — (Değişik: 2.5.2006/26156 RG) Kararlar gerekçeli olarak karar defterine yazılır veya yazılan karar bu deftere yapıştırılır. Kararda, yaptırım takdirinde esas alınan hususlar özetlenir. Dayanılan Yönetmelik maddeleri belirtilir ve karara katılan üyeler tarafından imzalanır. Karara katılmayan üye veya üyeler gerekçelerini yazarak imza ederler. Kararlar, Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme Kurulu Karar Örneğine uygun şekilde yazılır. (Ek-11) Kararların yazılmasından, imzalatılıp okul müdürüne sunulmasından, karar defterinin saklanmasından ve diğer yazma işleminden kurul başkanı sorumludur.

İlçe Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme Kuruluna Gönderme

Madde 124 — (Değişik: 2.5.2006/26156 RG) Okul müdürü, kurulun kararını uygun bulmazsa kendi itirazını içeren görüş ve önerisini de ekleyerek dosyayı görüşülmek ve karara bağlanmak üzere en geç beş iş günü içinde ilçe öğrenci davranışlarını değerlendirme kuruluna gönderir.

Kararların Uygulanması

Madde 126 —(Değişik: 2.5.2006/26156 RG) Kurulca verilen uyarma ve kınama yaptırımları, okul müdürünün onayı ile sonuçlandırılır.

(Değişik ikinci fıkra: 24.12.2008/27090 RG) Okul değiştirme yaptırımı, ilçe öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulunun onayından sonra veliler okula davet edilerek uygulanır. Yaptırım, velilere 7201 sayılı Tebligat Kanunu'na göre bildirilir ve tebellüğ belgesi dosyasında saklanır.

Yaptırımların Dosyalara İşlenmesi ve Silinmesi

Madde 127 — (Değişik: 24.12.2008/27090 RG) Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme Kurulu, yaptırıma neden olan davranışları bir daha tekrarlamayan ve iyi hâlleri görülen öğrencilerin yaptırımlarını ders yılı sonunda yapılacak toplantıda alacağı kararla ortadan kaldırabilir. Yaptırım kararı kaldırılan öğrencinin bilgileri, e-okul sisteminin öğrenci bilgileri bölümünden silinir. Ancak, ders yılı sonunda yaptırımın kaldırılamaması durumunda karar, ileriki dönem veya ders yılı sonunda da alınabilir.

İlçe Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme Kurulunun Kuruluşu

Madde 128 — (Değişik: 2.5.2006/26156 RG) İlçe öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulu; ilçe millî eğitim müdürünün görevlendireceği bir şube müdürünün başkanlığında, ilçe merkezindeki resmî ve özel ilköğretim okulu öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulu başkanlarının arasından seçilecek iki üyenin katılımı ile oluşur. İllerin merkez ilçelerinde ise ilçe öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulu, il millî eğitim müdürünün görevlendireceği bir şube müdürünün başkanlığında yukarıda belirtilen esaslar doğrultusunda oluşur.

Bir ilköğretim kurumu bulunan ilçelerde ise ilçe millî eğitim müdürünün görevlendireceği biri başkan olmak üzere iki şube müdürü ile ilköğretim okulu öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulu başkanından oluşur.

İlçe Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme Kurulunun Görevleri

Madde 129 — (Değişik: 2.5.2006/26156 RG) İlçe öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulu;

a) Okullardan onaylanmak üzere gönderilen öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulu kararlarını inceleyerek karara uyar veya değiştirerek karar alır.

b) Okul değiştirilmesine karar verilen öğrencinin naklen gidebileceği okulu belirler.

c) Öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulunun kurulamadığı veya karar veremediği durumlarda kurulun görevlerini yapar. Gelen dosyaları, geliş tarihini izleyen beş iş günü içinde karara bağlar.

ç) İtirazları inceleyerek verilen kararı değiştirir ya da itirazı reddeder.

Toplantıya Çağrı

Madde 130 — İlçe öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulu, başkanın çağrısı üzerine toplanır. Toplantı gündeminin belirlenmesi, ilgililere duyurulması ve kurul çalışmalarının düzenli bir şekilde yürütülmesi başkan tarafından sağlanır. Bu kurul, üye tam sayısının çoğunluğu ile toplanır. Kararlar çoğunlukla alınır, oylama açık oy yöntemiyle yapılır, oylamada çekimser oy kullanılmaz. Oyların eşitliği hâlinde başkanın olduğu taraf çoğunluk kabul edilir.

Karar Süresi ve İşlemler

Madde 131 — İlçe öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulu, yaptırım dosyasının kurula bildirilmesinden sonra en kısa sürede konuyu görüşmek üzere toplanır. Dosyada eksik gördüğü hususları ilgililere tamamlattırır. Gerektiğinde ilgili yerlerden bilgi isteyebilir. Görüşme tamamlandığında alınan kararın özeti, üyeler tarafından bir tutanakla saptanır. Kurulun karar verme süresi onbeş günü geçemez. Kararların oy birliği veya çoğunlukla alındığını belirtir, başkan ve üyelerce imzalanır. Karşı görüşte olanlar nedenlerini yazar ve imzalarlar.

Zararın Ödetilmesi

Madde 132 — Okulun ve öğrencilerin mallarına verilen maddî zararlar, o öğrencinin velisine ödettirilir.

Ödül Verilmesi

Madde 133 — (Değişik birinci fıkra: 24.12.2008/27090 RG) Onur belgesiyle ödüllendirilen öğrencilerin adları, özel olarak yapılacak bir toplantı veya Bayrak töreninde kurul üyeleri ve diğer öğretmenlerin önünde öğrencilere duyurulur. Teşekkür, Takdir, Başarı ve Üstün Başarı Belgesiyle ödüllendirilenlerin belgeleri, sınıf veya şube rehber öğretmeni tarafından karne ile birlikte öğrencilere verilir.

Yılın her iki döneminde "Takdirname"ile ödüllendirilenler, okulun yıllık onur listesine alınırlar. Bu liste, okul yönetiminin uygun göreceği bir günde bütün öğrenciler önünde müdür tarafından okunur

Görüntülenme Sayısı: hesaplanıyor...