ÖĞRENME YOLCULUĞU

Eric Berne 1960’lı yıllarda onu üne kavuşturan  “İnsanların Oynadığı Oyunlar” kitabında, insanların zamanı yapılandırma ihtiyaçlarından bahseder. Özet olarak insanların 24 saatlerini yapılandırma ihtiyaç duyduğunu ve bu ihtiyacı karşılamak için geri çekilme, ritüeller, vakit geçirme, etkinlik, psikolojik oyun ve içtenlik olmak üzere 6 şekilde zamanı yapılandığını belirtir. Bu zamanı yapılandırma biçimlerinden belki de en açıklayıcı ve ilginç olan “Psikolojik Oyun” kavramı ve detaylarıdır.   

Bu yazıda biraz Psikolojik Oyun’dan bahsedeceğiz. “Oyun” kelimesi öğrenme, sosyalleşme, kendini keşfetme, kendini tanıma, deneme, taklit etme, motivasyon, zaman geçirmek sözcükleri ile bir arada düşünüldüğünde, Psikolojik Oyunun da bu sözcüklerle bağlantılı olması Eric Berne’nin neden oyun kavramını kullandığını biraz açıklıyor. Oyun ve felsefesi ile ilgili aşağıdaki alıntı da Eric Berne’nin  kavram olarak neden “Psikolojik Oyun”u kullandığını tartışmanıza yardımcı olabilir.  (Yazıyı tamamladıktan sonra alıntıyı tekrar okursanız belki daha anlaşılır olur. )

“Schiller'e göre, insan iki temel dürtüye sahiptir: duyusal dürtü ve biçim dürtüsü. Duyusal dürtü, insanın fizik varlığından, biçim dürtüsü ise ussal doğasından kaynaklanır. Oysa bu iki dürtüyü uzlaştıracak bir üçüncü dürtü mevcuttur aslında insan doğasında. İşte bu Schiller'in tanımladığı oyun dürtüsüdür. Duyusal dürtü, değişmenin olmasını, zamanın bir içeriğe sahip olmasını ister. Biçim dürtüsü zamanı ortadan kaldırmayı, hiçbir değişmenin olmamasını ister. Her iki dürtünün birlikte etkilediği oyun dürtüsü ise zamanı zamanda ortadan kaldırmayı, oluşu mutlak varlıkla, değişmeyi özdeşlikle değiştirmeyi amaçlamaktadır.” (Ezgi Ünlükuş, Oyun Olarak Sanat, www.lisefelsefe.org)

Psikolojik Oyunu Eric Berne;  tekrarlanan başında, ortasında ve sonunda seri  gizli transaksiyonu içeren ve bir çıktı ( fayda, rüşvet) olan süreç olarak tanımlıyor. Yani ne demek bu, biraz açıklayalım. Berne insanların zamanı yapılandırma ( yani günlük 24 saatini yapılandırırken) süreçlerinde psikolojik oyunlar oynadıklarını söyler. Bu psikolojik oyunlar kişinin direk ifade etmekte zorlandığı ihtiyacını, bilinç dışı yapılan davranışlarla ortaya koyduğu ve bu yolla kabul iletileri aldığı süreçler olarak anlatmıştır. Yani oyunların ana kaynağı kabul iletilerini gizli ve dolaylı şekilde alınmasıdır. Psikolojik oyunların bir düzeni ve sistemi vardır. Benzer oyunlar tekrar tekrar oynanabilir. Kişi bu oyunları oynarken genellikle neden bu bana oluyor ki, niye böyle yapıyor ki, bu niye hep benim başıma geliyor …. Gibi bir düşünüş ve bu düşünüşe bağlı bir duygulanım içinde kalır.  

Bir örnekle açıklamak yararlı olacak galiba başka türlü anlatmak zor oluyor.  Eric Berne’nin klasik örneğini kullanırsak Jane ( isim uydurmadır.) “Neden şunu yapmıyorsun, Evet ama” oyunun oynarken şunu yapar, herkesten öneri ve tavsiye ister, fakat verilen önerileri de “Evet ama” diyerek reddeder.

Neden yapıyor bunu Jane, çünkü Jane’nin amacı öneri istemekle birlikte asıl kabul iletisi almaktır ve onun kabul iletisini çalmak için bildiği oyun budur. Düşünsel düzeyde veya görünen ihtiyaç öneri olsa da psikolojik düzeyde ihtiyaç duyulan kabul iletisidir. Daha önce kabul iletisini direk alamıyorsak çalmasını biliyor ve öğreniyoruz derken kastettiğimiz anlam burada ortaya çıkıyor.

Psikolojik oyunların sonunda bir faydası vardır, bu faydaya direk yoldan elde edilemediği için alınma biçiminden dolayı rüşvet de denilebilir.  Bu çıktılar üç düzeyde görülüyor:

1. Biyolojik fayda: Oyunlar sonunda kötü de bitseler, oyunu oynayan taraflar eninde sonunda olumlu ve olumsuz kabul iletisi alırlar. Kabul iletisinin biyolojik bir ihtiyaç olduğundan bahsetmiştik.
2. Sosyal Fayda: Zamanı yapılandırma ihtiyacı karşılanmış olur. Kişinin 24 saatini düzenleme ihtiyacı vardır ve durağan, depresif bir zaman yerine heyecan içeren bir zaman geçirme fırsatı oluşuyor.
3. Varoluşsal Fayda: Kişi yaşam pozisyonunu onaylatmış oluyor. Jane örneğinden devam edersek ve yaşam pozisyonunun ( +, -) ben tamamım OK (+)  , diğerleri tamam OK (-) değil ise böylelikle zaten kimse bana yardımcı olamaz, olmuyor kararını onaylatmış oluyor.

Oyunların üç derecesi vardır.

1. Derece oynanan oyunlar ses yükselmesi, kendini kötü hissetme, kırılma vs. ile sonuçlanır.
2. Derece oyunda kapı ve pencereler zarar görür, şiddet ortaya çıkar, zarar görme vardır.
3. Derece oyunlar ise morgda, hapishane de veya hastane de biter. 

Unutulmaması gerekenler:

• Oyun iki kişi ile oynanır. Tek başına oynanmaz. Karşımdaki oyun oynuyor diye bir şey yoktur, birlikte oynanır. Yani Jane öneri istiyormuş gibi yaparken ancak bu oyunu onu manipüle ederek öneri verme eğilimindeki kişi olmadan oynayamaz.” Neden … yapmıyorsun” diyenin de bu oyun esnasında kabul iletisi çaldığı, zamanı yapılandırdığı ve yaşam pozisyonunu onayladığı unutulmamalıdır.  
• Herkes psikolojik oyun oynar. Bilinç dışı oynanır, kişi farkında olsa zaten oyundan çıkar. Yaşamını idame ettirebilmek için bu oyuna ihtiyacı vardır. Önemli olan bu oyunları 2. Ve 3. Derecelere taşımama olgunluğuna ulaşmaktır. 
• Bilinçli oynanan oyunlara iş yerlerinde ve sosyal yaşamda rastlanabilir bu oyunlara “Güç Oyunları” veya “Rekabet Oyunları” deniyor. ( Bu da başka bir yazının konusu)

Şimdilik bu kadar. Psikolojik oyunların matematik formüllerine benzeyen formülü de var. Bu formüller, size çok tanıdık gelebilecek oyunlardan da birkaç tanesinin ve oyundan çıkma yollarının paylaşımı için biraz beklemeniz gerekecek.

İlgili günceler: Kabul iletileri ve Gözardı Matriksi ile ilgili güncelere bakabilirsiniz.

Görüntülenme Sayısı: hesaplanıyor...