özellikleri
ÜSTÜN VEYA ÖZEL YETENEKLİ ÇOCUKLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ
Üstün veya özel yetenekli çocukların bazıları, akademik alan başta olmak üzere pek çok alanda üstün veya özel yetenekli olurlarken bazıları ise, sadece bir alanda üstün ve özel yeteneğe sahip olabilirler. Üstün veya özel yetenekli çocuklara, özel bir yaklaşımla davranılmasını gerektiren bazı ipuçları vardır. Ancak elimizdeki bu ipuçları, bir çocuğun üstün veya özel yetenekli olduğunun anlaşılması için yeterli değildir. Çünkü bir çocuğun üstün veya özel yetenekli olduğunun anlaşılması hiç kolay değildir
Çeşitli araştırmaların ortak bulgularına göre üstün veya özel yetenekli çocukların genel özelliklerini aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür. (Çağlar 1972)
1. Üstün veya özel yetenekli çocuklar, doğumdan itibaren farklı bir gelişim düzeyine sahiptirler. Diğer bebeklerden daha fazla vücut ağırlığı ve boy uzunluğuna sahip olarak doğarlar. Bebeklik çağından itibaren doğal gereksinimlerini kontrol etmeyi öğrendikleri gibi, fiziksel dengelerini de diğer bebeklere oranla, çok daha erken ve çok daha kolay sağlayabilirler. Konuşmaya ve yürümeye erken başlamak, bu özellikteki çocukların tanılanmasında, önemli bir etkendir.
2. Üstün veya özel yetenekli çocukların bedensel ölçüleri, ortalamanın üzerindedir. Akranlarına oranla daha uzun boylu, daha güçlü, daha sağlıklı ve kas kontrolü daha güçlüdür. Ayrıca, fiziksel görünüm açısından da daha güzeldirler.
3. Üstün veya özel yetenekli çocuklar, sınıfındaki diğer arkadaşlarına göre, yaşça daha küçüktürler; ancak kendilerinden yapması beklenen faaliyetlerden daha ileri düzeyde ve daha güç çalışmaları yapabilecek yeterliktedirler.
4. Üstün veya özel yetenekli çocuklar, belli bir birikimle okula başlarlar. Bunda doğuştan getirdikleri zekâ gücünün, çocuğun ailesi ile içinde yaşadığı çevrenin ve okul öncesi dönemdeki deneyimlerinin etkisi büyüktür.
5. Üstün veya özel yetenekli çocuklar, çok küçük yaşlarda okumayı öğrendikleri için kitaplara karşı ilgileri de erken başlar. Genelde, okuma-yazmayı okula başlamadan önce öğrenirler. Atlas, ansiklopedi, sözlük gibi başvuru kitapları da ilgi alanları içine girer. Her türden ve her konudan kitap okumaktan ve çeşitli deneyler yapmaktan hoşlanırlar.
6. Üstün veya özel yetenekli çocukların akademik başarıları tek alanda değil, bütün alanlarda görülür. Matematik, fen, sanat ve edebiyat alanlarında ise üstün yeteneklilikte yoğunlaşma görülür
7. Üstün veya özel yetenekli çocuklar, çevreye karşı aşırı ilgi duyar ve sürekli soru sorarlar. Bunun nedeni, üstün ve özel yetenekli çocukların, kimsenin dikkatini çekmeyen ayrıntıların üzerinde fazlaca durmaları ve bunları öğrenmek istemeleridir. Üstün veya özel yetenekli çocuklar, olayların nedenleri ve etkileri üzerinde çalışmaktan hoşlandıkları için dikkatlerini bu yönde yoğunlaştırırlar.
8. Üstün veya özel yetenekli çocukların çevrelerine karşı aşırı ilgi duymaları, beraberinde güçlü bir gözlem ve mantık yürütme gücüne sahip olmayı gerektirir. Bu çocuklar, aralarında ilişki yok gibi gözüken olaylar arasındaki bağlantıyı çok çabuk kurarlar ve verilen ipuçlarından genelleme yaparlar.
9. Üstün zihinsel yetenek, süreklidir. Üstün veya özel yeteneklere sahip bir çocuk, yetişkin olduğu zaman da bu özelliğini sürdürecektir.
10. Üstün veya özel yetenekli çocukların fiziksel ve zihinsel enerjileri yüksektir; onlar, bu enerjilerini, çalışmalarında kullanmaktan haz duyarlar.
11. Üstün veya özel yetenekli çocuklar, yeni karşılaştığı bir konuyu kavramakta ve konunun mantığını anlamakta gecikmez ve güçlük çekmez.
12. Üstün veya özel yetenekli çocuklar, dikkatlerini bir konu üzerinde uzun süre yoğunlaştırabilirler. Bunun nedeni, üstün veya özel yetenekli çocukların, isteklerine ulaşmada, güçlü bir iradeye sahip olmalarıdır.
Morelock (l992), üstün veya özel yetenekli çocukların gelişim özelliklerine dikkat çekerek bu özellikteki çocukların bilişsel gelişimlerinin fiziksel ve duygusal gelişimlerinden daha hızlı olduğunu ve bu nedenle de uyumsuz bir gelişim gösterdiklerini savunmaktadır. Bu uyumsuz gelişim, çocuklar üzerinde bazı problemlere neden olmaktadır. Örneğin, takvim yaşı 5 olan üstün veya özel yetenekli çocuk, 8 yaşın bilişsel gelişimine sahipse, doğal olarak, düşüncelerini ortaya koymakta güçlük çekecektir.
Üstün veya özel yeteneklilik, bir veya birkaç alanda kendini gösterir:
a) Yüksek seviyede akademik başarı veya bir alanda (matematik, fen, edebiyat, yabancı dil, iletişim, v.b.) üstün yetenek,
b) Bir sanat alanında (müzik, resim, drama, v.b.) özel yetenek,
c) Liderlik kapasitesi,
d) Pratik zekâlılık,
e) Yaratıcılık,
f) Genel zekâ,
g) Fiziksel yetenek.
Kendilerini kısıtlayıcı yaklaşımlarında, utangaç olmaları ve belirgin olarak ortaya çıkmayı sevmemeleri gibi özelliklerinin etkisi büyüktür.
Parlak Çocuk Üstün Çocuk
Yanıtları bilir. Sorular sorar.
Soruları yanıtlar. Ayrıntıları görür, tartışır, zenginleştirir.
Kolay öğrenir. Zaten biliyordur.
3-5 tekrarla tam öğrenir. Tam öğrenmesi için 1-2 tekrar yeter.
Düşünceleri anlar. Soyutlamalar yapar.
Anlamı yakalar. Varsayımlar ortaya atar.
Doğru olarak kopya eder. Yeni bir desen yaratır.
Okulu sever. Öğrenmeyi sever.
Bilgileri emer. Bilgilerle oynar.
Doğru, ardıl sonuçtan hoşlanır. Karmaşıklıktan hoşlanır.
iyi fikirleri vardır. Çılgın, saçma düşüncelere sahiptir.
Dikkatini yoğunlaştırır. Hem zihinsel hem fiziksel olarak katılır.
iyi ezberler. iyi tahmincidir.
Teknikçidir. icatçıdır.
Çok çalışır. Çalışmaz görünse de sınavlarda başarılıdır.
Öğrendiği kadarıyla tatmin olur. Çok fazla özeleştiri yapar.
Üst grubu oluşturur. Grubun ötesindedir.
Yaşıtları ile ilgilidir. Yetişkinleri tercih eder.
ÜSTÜN VEYA ÖZEL YETENEKLiLiK NEDiR?
Üstün veya özel yetenekli çocukların kelime hazineleri geniştir ve sahip oldukları bu hazineyi, yerli yerinde kullanmayı severler.
Üstün veya özel yetenekli bazı çocukların yazıları güzel değildir ve yazılı değerlendirmelerde başarılı olamadıkları gözlenmiştir. Bununla beraber, olayları farklı açılardan görüp değerlendirirler ve farklı, orijinal fikirlere sahiptirler.
Üstün veya özel yetenekli çocuklar, sınıftaki diğer arkadaşlarına oranla, daha yüksek akademik yeteneğe sahip olmalarına rağmen, diğerlerini küçük görme, kendini beğenme gibi olumsuz davranışlar sergilemezler.
Üstün veya özel yetenekli çocuklar, kıvrak zekâya sahip, hareketli ve sürekli yaratıcı faaliyetlerde bulunmayı seven çocuklardır. Zekâsını kullanmaya gerek görmeyeceği ve aynı şeyi tekrarlamaya dayalı motomot faaliyetlere ilgi duymayacağı için bu tür faaliyetlerde başarısı da düşer.
Sosyal liderlik özelliği gelişen üstün veya özel yetenekli çocuklar, faaliyetin planlanması, grubun yönetilmesi ve faaliyet organizasyonu gibi işlerde, belirgin olarak öne çıkarlar. Kendi koydukları kuralların geçerli olmasını ve bu kurallara uyulmasını isterler. Bu özellikteki çocuklar, koymuş olduğu kurallara uyulmadığı takdirde huzursuzlaşarak tepkilerini çeşitli şekillerde ortaya koyarlar.
Üstün veya özel yetenekli çocuklar, genelde kendilerinden büyük çocuklarla ve yetişkinlerle birlikte olmaktan hoşlanırlar. Bunun nedeni, onların mükemmel bir düş gücüne sahip olmaları, kendilerine sorulan sorulara mantıklı olarak cevap vermeleri ve tercih ettikleri oyunlarla ilgi alanlarının yaşlarının üstünde olmasıdır.
Üstün veya özel yetenekli çocuklar, diğer çocuklara oranla uykuya daha az gereksinim duyarlar. Ebeveynler, çocuktan belli saatlerde uyumasını isteyebilirler; fakat çocuk, uyumaktansa, oyuncaklarıyla oynamayı veya kitaplarla ilgilenmeyi tercih edecektir.
Üstün veya özel yetenekli çocuklar, kendi gereksinimlerinin olduğu kadar, diğer insanların gereksinimlerinin de farkındadırlar; sosyal gelişim düzeylerinin yüksek olmasından dolayı, diğer insanlarla bir arada bulunmaktan ve onların sorunlarını paylaşmaktan zevk alırlar
.
Üstün veya özel yetenekli çocuklar, diğer çocuklara oranla toplumsal davranışlara daha vâkıftırlar ve bu özellikteki çocukların duygusal hayatları sağlıklıdır.
Üstün veya özel yetenekli bazı çocuklar, aile içinde ve okuldaki çevresiyle uyumlu ilişki kurabilmek için, sadece kendilerinden isteneni ve bekleneni yerine getirmekle yetinirler; sahip oldukları gerçek yeteneklerini gösteremezler.
Üstün veya özel yetenekli oldukları ailesi, okul idaresi ve öğretmenleri tarafından fark edilmeyen çocukların çeşitli davranış bozuklukları ve uyumsuzluk sergiledikleri gözlenmiştir. Bu tür çocukların hayalci, gülünç, zarar verici ve toplum tarafından kabul görmeyen davranışlar içinde oldukları saptanmıştır.
Üstün veya özel yetenekli çocukların, diğer çocuklara nazaran üstün meziyetleri olmakla birlikte hemen hemen hepsinin bedensel zayıflık, kişilik ve davranış bozuklukları gibi sosyal, duygusal ve fiziksel kusurları olabilir.
Üstün veya özel yetenekli çocuklar, kendilerini eleştirel gözle incelerler ve acımasızca eleştirebilirler; çünkü bu çocuklar, kendilerini çok iyi tanıdıkları gibi avantaj ve dezavantaj sayılabilecek özelliklerinin de farkındadırlar. Öğretmenlerin, çocuğun olumlu özelliklerinin olumsuz sonuçlar oluşturmaması için dikkat etmesi gerekenlerin başında; üstün zekâlı çocukları, parlak çocuklarla karıştırmamaları gelmektedir. Bu nedenle parlak ve üstün zekâlı öğrencileri birbirinden ayıran özelliklerin bilinmesinde yarar vardır. (Ataman 2000)
Kaynak: www.uyef.net
Görüntülenme Sayısı: hesaplanıyor...