nasıl-
ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUK
Zeka, yaratıcılık, sanat, liderlik kapasitesi veya özel akademik alanlarda yaşıtlarına göre yüksek düzeyde performans gösterdikleri konunun uzmanları tarafından belirlenen çocuklardır.
Üstün veya Özel yeteneklilik dört temel insan özelliği arasındaki etkileşimden oluşur.
Bunlar;
· Ortalamanın üstünde yetenek düzeyi,
· Yüksek düzeyde görev sorumluluğu,
· Yüksek düzeyde yaratıcılık,
· Yüksek düzeyde motivasyondur.
KİMLER ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARDIR?
Üstün yetenekli çocuklar seçkin yeteneklerinden dolayı yüksek seviyeli iş yapmaya yeterli oldukları bu alanda profesyonel olarak bilinen kimseler tarafından belirlenmiş çocuklardır. Bunlar kendilerine ve topluma katkıda bulunabilmeleri için genel öğretim programlarının ötesinde, farklılaştırılmış, zenginleştirilmiş ve bireyselleştirilmiş öğretim programları ve hizmetlerine ihtiyaç duyan çocuklardır. Genel öğretim programına akranları ile birlikte tabi tutulan üstün yetenekli çocuklar büyük kapasiteye sahip olmalarından dolayı söz konusu programlarla doymayarak sürekli öğrenme açlığı hissedecek ve bu açlıklarını gidermek için değişik arayışlara girecektir. Dolayısıyla bunlar risk altındaki çocuklardır.
Bu çocuklar tespit edilen alanların biri, birkaçı veya bunların birleşmesinden oluşan bir bütünlük içinde yüksek başarı gösterirler gizil güçlere sahiptirler.
Bu yetenek alanları şunlardır:
· Genel zihin yeteneği
· Özel akademik yetenek
· Yaratıcı veya üretken düşünme yeteneği
· Liderlik yeteneği
· Görsel ve sanat yapma yeteneği
· Psiko-devimsel(motor) yetenek
ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ:
· Gelişimin tüm alanlarında yaşıtlarının ilerisindedirler.
· Erken yürür, erken konuşur, okumayı erken yaşta öğrenirler.
· Sürekli soru sorarlar, meraklıdırlar.
· Zihinsel ve fiziksel olarak büyük bir enerjiye sahiptirler.
· Ayrıntılara olağanüstü dikkat ederler.
· Öğrenme ve bilgiye sürekli açlık duyarlar.
· Zengin sözcük hazinesine sahiptirler. Kelimeleri doğru telaffuz ederler, yerli yerinde kullanırlar ve akıcı bir konuşmaları vardır.
· Çabuk öğrenme, kavrama ve akılda tutma özellikleri vardır.
· Uzun süre dikkatlerini bir konu üzerinde yoğunlaştırabilirler.
· İlgi alanları geniştir.
· Karmaşık problemler çözmekten hoşlanırlar.
· Sorumluluk duyguları kuvvetlidir. Sorumluluk almayı çok ister ve bunu yerine getirmekten hoşlanırlar.
· Gözlem güçleri vardır.
· Genelleme ve soyutlama yaparak bilgilerini başka alanlara aktarabilirler.
· Sebep-sonuç ilişkisine ilgi duyarlar.
· Yaratıcılık ve mucitlik özellikleri vardır.
· Azimli ve sebatlıdırlar.
· Kendilerine güvenleri tamdır.
· Espri yetenekleri vardır.
· Duyarlıdırlar, başkalarına karşı empati duyarlar.
· Güçlü bir konsantrasyona sahiptirler.
· Liderlik özellikleri vardır.
· Amaçlarına ulaşmaktan ve başarıdan zevk duyarlar.
· Orijinal ve eleştirel düşünceye sahiptirler.
· Başkalarıyla kolayca işbirliği yaparlar.
· Alçak gönüllüdürler, başkalarına yardım etmekten hoşlanırlar.
· Çalışkandırlar.
Ancak bütün bu özellikler her çocukta bulunmaz.
ÜSTÜN VEYA ÖZEL YETENEKLİ ÇOCUK VE ÖZELLİKLERİ
Üstün veya özel yetenek, bireylerin gerek bilim gerekse sanat alanında başarılı olmaları için gereklidir; ama tek başına yeterli değildir. üstün veya özel yetenek, başarıyı etkileyen diğer etkenlerle uygun koşullarda bir araya geldiği zaman, bireyler için önemli bir güç kaynağına dönüşmektedir. Ancak, üstün veya özel yeteneklilerin ciddi bir risk grubu olduğu da unutulmamalıdır. Yüksek zihinsel potansiyelleri uygun şekilde geliştirilip yönlendirilebilirse, üstün veya özel yetenekli kişilerin başarılı birer birey olacakları ve hem ülkemize hem de insanlığa önemli katkılarda bulunacaklarında kuşku yoktur. Aksi halde, kendileriyle barışık olamadıkları gibi, aile ve toplum için de sorunlu bir grup haline dönüşebilirler. Üstün veya özel yetenekli bireylerin, bu olumsuz sonuçla karşılaşmamaları ve sahip oldukları yetenekleri, gerek kişisel gerek toplumsal başarıya ulaşmaları ve mutluluğa kavuşabilmeleri yönünde değerlendirebilmeleri için; “üstün veya özel yetenekli çocukların” özellik ve gereksinimleri ile aile bireylerinin bu özellikteki çocuklara yaklaşımlarının nasıl olması gerektiğinin bilinmesi gerekmektedir. Bunun yanı sıra, onların özel öğrenme gereksinimlerine cevap verecek ve öğrenme hızlarına uygun “eğitim modellerinin geliştirilmesi”ne de acilen ihtiyaç vardır. Bu bağlamda, üstün veya özel yetenekli çocuklarımızın feda edilmemesi ve yeteneklerinin kayba uğratılmaması için ilk görevimiz, onlar hakkında etraflıca bilgi edinmektir. Unutulmamalıdır ki, “uygar dünyadaki yerimizi sağlamlaştırmak istiyorsak, yeteneğin her zerresine, zekanın her kıvılcımına ve maharetin her en küçük ışığına bile ihtiyacımız vardır.”
Üstün veya özel yetenekli çocukların kelime hazineleri geniştir ve sahip oldukları bu hazineyi, yerli yerinde kullanmayı severler.
Üstün veya özel yetenekli bazı çocukların yazıları güzel değildir ve yazılı değerlendirmelerde başarılı olamadıkları gözlenmiştir. Bununla beraber, olayları farklı açılardan görüp değerlendirirler ve farklı, orijinal fikirlere sahiptirler.
Üstün veya özel yetenekli çocuklar, sınıftaki diğer arkadaşlarına oranla, daha yüksek akademik yeteneğe sahip olmalarına rağmen, diğerlerini küçük görme, kendini beğenme gibi olumsuz davranışlar sergilemezler.
Üstün veya özel yetenekli çocuklar, kıvrak zekâya sahip, hareketli ve sürekli yaratıcı faaliyetlerde bulunmayı seven çocuklardır. Zekâsını kullanmaya gerek görmeyeceği ve aynı şeyi tekrarlamaya dayalı motomot faaliyetlere ilgi duymayacağı için bu tür faaliyetlerde başarısı da düşer.
Sosyal liderlik özelliği gelişen üstün veya özel yetenekli çocuklar, faaliyetin planlanması, grubun yönetilmesi ve faaliyet organizasyonu gibi işlerde, belirgin olarak öne çıkarlar. Kendi koydukları kuralların geçerli olmasını ve bu kurallara uyulmasını isterler. Bu özellikteki çocuklar, koymuş olduğu kurallara uyulmadığı takdirde huzursuzlaşarak tepkilerini çeşitli şekillerde ortaya koyarlar.
Üstün veya özel yetenekli çocuklar, genelde kendilerinden büyük çocuklarla ve yetişkinlerle birlikte olmaktan hoşlanırlar. Bunun nedeni, onların mükemmel bir düş gücüne sahip olmaları, kendilerine sorulan sorulara mantıklı olarak cevap vermeleri ve tercih ettikleri oyunlarla ilgi alanlarının yaşlarının üstünde olmasıdır.
Üstün veya özel yetenekli çocuklar, diğer çocuklara oranla uykuya daha az gereksinim duyarlar. Ebeveynler, çocuktan belli saatlerde uyumasını isteyebilirler; fakat çocuk, uyumaktansa, oyuncaklarıyla oynamayı veya kitaplarla ilgilenmeyi tercih edecektir.
Üstün veya özel yetenekli çocuklar, kendi gereksinimlerinin olduğu kadar, diğer insanların gereksinimlerinin de farkındadırlar; sosyal gelişim düzeylerinin yüksek olmasından dolayı, diğer insanlarla bir arada bulunmaktan ve onların sorunlarını paylaşmaktan zevk alırlar
.
Üstün veya özel yetenekli çocuklar, diğer çocuklara oranla toplumsal davranışlara daha vâkıftırlar ve bu özellikteki çocukların duygusal hayatları sağlıklıdır.
Üstün veya özel yetenekli bazı çocuklar, aile içinde ve okuldaki çevresiyle uyumlu ilişki kurabilmek için, sadece kendilerinden isteneni ve bekleneni yerine getirmekle yetinirler; sahip oldukları gerçek yeteneklerini gösteremezler.
Üstün veya özel yetenekli oldukları ailesi, okul idaresi ve öğretmenleri tarafından fark edilmeyen çocukların çeşitli davranış bozuklukları ve uyumsuzluk sergiledikleri gözlenmiştir. Bu tür çocukların hayalci, gülünç, zarar verici ve toplum tarafından kabul görmeyen davranışlar içinde oldukları saptanmıştır.
Üstün veya özel yetenekli çocukların, diğer çocuklara nazaran üstün meziyetleri olmakla birlikte hemen hemen hepsinin bedensel zayıflık, kişilik ve davranış bozuklukları gibi sosyal, duygusal ve fiziksel kusurları olabilir.
Üstün veya özel yetenekli çocuklar, kendilerini eleştirel gözle incelerler ve acımasızca eleştirebilirler; çünkü bu çocuklar, kendilerini çok iyi tanıdıkları gibi avantaj ve dezavantaj sayılabilecek özelliklerinin de farkındadırlar. Öğretmenlerin, çocuğun olumlu özelliklerinin olumsuz sonuçlar oluşturmaması için dikkat etmesi gerekenlerin başında; üstün zekâlı çocukları, parlak çocuklarla karıştırmamaları gelmektedir. Bu nedenle parlak ve üstün zekâlı öğrencileri birbirinden ayıran özelliklerin bilinmesinde yarar vardır. (Ataman 2000)
A-Müzik Alanındaki Yetenek Özellikleri
1- Ritim ve melodiye diğer çocuklardan fazla tepkide bulunur.
2- Müzikle çok ilgilidir. Plak, kaset dinler. Nerede müzik etkinliği varsa ona katılmak ister.
3- Müzik parçaları yapmaya büyük istek ve çaba gösterir.
4- Başkaları ile şarkı söylerken onlara uymaktan hoşlanır.
5- Yaşıtlarına, duygu ve düşüncelerini anlatmak için sık sık müziği araç olarak kullanır.
6- Çeşitli müzik aletleri ile ilgilenir, onları çalmayı dener.
7- Müzisyenler, şarkıcılar ve müzik parçaları ile ilgili koleksiyonlar yapar.
8- Dinlediği müzik parçasını kısa zamanda öğrenir, anlamlı ve uygun şekilde söyleyebilir.
B-Resim Alanındaki Yetenek Özellikleri
DEVAMI
1-.Çeşitli konularda çizimler yapar.
2- Resimler, planlar, resimlere derinlik verir ve parçalar arasında uygun oranlar kullanır.
3- Resim çalışmalarını ciddiye alır ve resim yapmaktan haz duyar.
4- Diğer çocukların yaptığından değişik çizimler yapar.
5- Resim yapma, çizme ve boyama için çok zaman harcar.
6- Resmi kendi yaşantılarını ve duygularını ifade etmek için başarılı olarak kullanır.
7- Diğer insanların, sanat-resim çalışmalarına ilgi duyar.
8- Diğerlerinin eleştirilerinden hoşlanır ve içlerinden yeni şeyler öğrenir
9- Çamurdan, sabundan, plastirinden vb. yumuşak gereçlerle üç boyutlu şeyler yapmaya özel ilgi gösterir.
C- Fen Alanındaki Yetenek Özellikleri:
DEVAMI
1- Okur ve Fen Raporlarını yorumlayarak bir ilgi zemini oluşturur.
2- Fen Bilgisi konusunda otorite olan kaynakları tarar.
3- Fikir ve hipotezleri test etmeye yönelik deneyler yapar.
4- Fen ve teknik araçları kullanabilir ve bunlara vakıf olur.
5- Yerinde ve yeterli veri seçer.
6- Verilerden geçerli çıkarımlar yapar ve tahminlerde bulunur.
7 Problem çözmede kullanılan teknik ve süreçlerin altında yatan varsayımları tanır ve değerlendirir.
8- Fikirleri hem niceliksel hem de niteliksel ifade edebilir.
9- Fen Bilgisini toplumsal değişim için kullanır ve uygular.
10- Bilinen gerçek ve kavramlardan yeni ilişki ve fikirler oluşturur.
11- Bilimsel gözlem, veri toplama ve yorum yapma becerileri vardır.
12- Problemlere yönelik duyarlılığa, yeni fikirler geliştirme yeteneğine, değerlendirme yeteneğine sahiptir.
13- Devamlı meraklıdır.
14- Tutarsızlıkların tespitinde tetiktir.
15- Yüksek düzeyde mekanik düşünmeye sahiptir.
16- Uzay ilişkilerine ilgi duyar.
17- Planlama ve iletişim yeteneğine sahiptir.
18- Öğrenme ve bilgiye sürekli açlık duyar.
19- Çabuk öğrenir, kavrar, akılda saklar.
20- Genelleme ve soyutlama yaparak elindeki bilgiyi diğer alanlara aktarabilir.
21- Kararlı ve sabırlıdır.
22- Yaratıcıdır.
23- Düşünceleri ve nesneleri sistematik biçimde bir araya getirebilir.
24- Sorgulamalarında“ne”,“nasıl”,“neden” sorularının ötesine ulaşmaya çalışır
25- Kendine güvenir, kendi başına bir iş üstlenebilir.
26- Yaşıtlarına göre alışılmışın dışında nitelikli ürün ortaya koyar.
27- Birbirini takip eden konular ve olaylar dizisi karşısında bir sonraki adımı takip edebilir.
28- Bir alanda öğrendiği konu ile başka bir alanda öğrendiği konu arasında mantıklı ilişkiler kurabilir.
29- Olaylar arasındaki bağıntıları, neden-sonuç ilişkilerini ve benzerlikleri yaşıtlarından daha çabuk ayırt edebilir.
30- Öğrendiklerini yeni ve farklı alanlarda kullanabilir.
31- Çeşitli konularda mantıklı eleştiri getirebilir.
32- Bir kez öğrendiğini kolay kolay unutmaz.
33- Kimsenin aklına gelmeyecek sorular sorar.
34- Bir cümlede ya da sözde, doğrudan bildirilmeyen, kastedilen anlamları bulup çıkarabilir.
35- Sorun çözümünde karmaşık yöntemler kullanabilir.
36- Yetişkin denetimi olmaksızın bir proje, deney üzerinde çalışabilir.
37- Arkadaşlarının etkinliklerini örgütleyip planlayabilir.
38- Yeni deneyler yapmaya isteklidir.
D- Matematik Alanındaki Yetenek Özellikleri:
1- Verilerin ele alınmasında, düzenlenmesinde göze çarpan yeteneğe sahiptir.
2- Zihinsel çevikliğe sahiptir.
3- Orijinal yorumlar yapar.
4- Fikirlerin iletilmesinde göze çarpan yeteneğe sahiptir.
5- Göze çarpan genelleme yeteneği vardır.
6- Yazılı iletişimden ziyade sözlü iletişimi tercih eder.
7- Aynı problem çözümüne yönelik değişik yöntemleri kullanır.
8- Olağan dışı Matematiksel işlemler yapar.
9- Gayret gerektiren olağan dışı problemler sorar.
10- Uygulamaya, analize, senteze ve değerlendirmeye odaklanır.
11- Problemi kısa sürede çözer.
12- Matematiği başka kategorilere entegre edebilir.
13- İlgisiz gibi görünen işlemler arasında ilgi kurar.
14- Yanlış ve doğruyu seçme güçleri fazladır.
15- Yaşıtlarının çözemediği zor problemleri çözebilir.
E- Sosyal Alandaki Yetenek Özellikleri:
1- Yaşına göre kavramsal olarak ilerlemiştir.
2- İleri düzey, teknik bilgi birikimine yada çok özel bilgilere sahiptir.
3- Güç veya karmaşık işlerden hoşlanır.
4- Bağımsız projeler için yüksek standartlar belirler.
5- Sınıf arkadaşları tarafından yeni fikir ve bilgilerin kaynağı olarak görülür.
6- Sınıf arkadaşları tarafından bir grup stratejicisi yada organizatörü olarak görülür.
7- İnsan ilişkilerinde mizahı görür ve kendi kendine gülebilir.
8- Yaratıcı öyküler anlatır yada yazar.
9- Geniş bir alana yayılan ve/veya oldukça kapsamlı ilgileri olur.
10- Diğer insanların görmediği ilişkileri görebilir.
11- Bilgiyi kolayca ve süratle kazanır.
12- İlerlemiş yoğunlaşmış ve geniş konulara eğilen bir okuyucudur.
13- İnsanlara ve sosyal etkileşimin sonuçlarına karşı duyarlılık, samimi ilgi ve başkalarının fikir ve ahlaki değerlerini takdir eder.
14- Özellikle insan davranışlarının değerlendirilmesi açısından eleştirel yargı kapasitesi vardır.
15- Hayal gücü, zaman ve mekan bakımından farklılık gösteren sosyal durumlara kendini yönlendirme yeteneği vardır.
16- Zaman duygusu ve birbirini izleyen olayların başka olaylarla ilişkisini görme yeteneği vardır.
17- Sosyal problemlerde araştırma, uygulama, bir problemin sınırlarını algılama, verileri saklama,kanıtları sıralama, hipotez oluşturma, anlamlı sonuçlara varma ve yazılı yada sözel sunular için sonuçları etkin biçimde düzenleme yeteneği vardır.
Kaynak: www.uyef.net
Görüntülenme Sayısı: hesaplanıyor...