çukurova ün. çocuk ün.bitkilere kulak verelim
ÇOCUKLARA DOĞA EĞİTİMİ
2005
Mehmet Duran ÖZNACAR *
Eğer tarlalardaki düzeni bozmazsan o zaman ihtiyacından daha çok ürün elde edersin; eğer attığın ağın gözleri çok küçük olmazsa o zaman yeterinden daha fazla balık ve kaplumbağan olur; eğer ormana baltayı ancak belirli ve uygun zamanlarda vurursan o zaman yeterinden daha fazla keresten olur( Mencius, M.Ö. 4 yy, Akt :Wilson 1999 ).
20. yüzyıl, biyolojik çeşitliliğin ve doğal kaynakların, sürdürülebilir olmayan gelişme sonucu, insanlık tarihinde hiç görülmemiş bir oranda tahrip edilmiştir. Biyolojik çeşitlilik üzerinde yaratılan tahribat, sadece arazi kullanımını düzenleyerek ve bazı koruma alanları belirleyerek telafi edilemez boyuttadır. İklim değişikliliği, her türlü çevresel kirlenme ve doğal kaynakların sürdürülebilir olmayan kullanımı biyolojik çeşitlilikle beraber insanoğlunun refahı ve minimum yaşamsal gereksinimlerini karşılamasını imkânsız hale getirmektedir. Bu bağlamda, sürdürülebilir kalkınmayı ülkelerin politikası haline getirmek üzere somut adımlar atılması zorunludur. Biyolojik çeşitliliğin sürdürülebilir kullanımı bir politik uygulama aracı olarak gerekli olup, sektörel politikaların tümünün biyolojik çeşitliliğin korunması amacını gözetecek şekilde özgün politikalarla bütünleştirilebilmesi için yapısal değişikliklerin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.(Demirayak, 2002 )
İnsanların devreye girmelerinden evvel, dünya üzerindeki ormanlar, otlaklar ve diğer ekosistemler senede 150 milyar ton organik madde meydana getirebilme kapasitesine sahipti. İnsanlar bunun %12’ sini yok etmişler ve şimdi de % 27’ sini daha ortadan silmektedirler. Dünya üzerindeki canlı varlıklardan sadece bir tanesi olan insanlar, gezegenin % 40’ ını kendilerine ayırmışlar ve kendileri dışında kalan milyarlarca irili ufaklı canlı varlığa geri kalan % 60’ ını bırakmışlardır( Brown, L., B., Worldwatch Enstitüsü Raporu, 1993 )
İnsanlığın tarihte eşine rastlanmamış bir darboğaza girmekte olduğunu, nüfus artışı ve ekonomik baskılarla sıkıştığını görülmektedir. Bu darboğazı 50 ya da 100 yılda aşabilmek için, bilim ve iş dünyasının küresel çevrenin dengeli bir hale getirilmesine kendini adaması gerekmektedir. Uzmanlar, sadece nüfus artışının engellenmesi ve kaynakların kullanımında şimdiye kadar olduğundan daha akıllıca bir yol izlenmesi ile bunun başarılabileceği konusunda fikir birliği içindedir. Canlılar dünyasının sunduğu kaynakların akıllıca kullanılması demek, var olan ekosistemleri korumak, iyice anlaşılabilecekleri ve gerçekten de insan yararına kullanılabilecekleri zamana kadar onları ancak barındırdıkları biyolojik çeşitliliği kurtaracak kadar mikro düzeyde idare etmek demektir(Wilson, 1999 ).
Hepimiz aynı gemideyiz. İnsanlığın yükünü hafifletebilmemiz için elimizde kalan zaman gittikçe azalmaktadır. İnsanların dünya üzerine yığmakta oldukları yükü hafifletebilmek için biyoçeşitliliği tehlike sınırlarına getiren ve çevre tahribatına yol açan başlıca üç unsur üzerinde eğitilmemiz gerekmektedir. Bunlar gelir dağılımındaki adaletsizlik, kaynakları gereksiz yere yok eden ekonomik faaliyetler ve büyük bir hızla artan nüfustur
( Brown, L., B., Worldwatch Enstitüsü Raporu, 1998 ).
Aç bir adama elimizdeki fazla balığı vererek karnını doyurmak mı, yoksa ona balık tutmayı öğretmek mi. daha iyi bir davranış? Balık verdiğiniz adam yalnız o gün için toktur, balık tutmasını bilen adam ise ömrü boyunca tok olacaktır. Çevre sorunlarına da aynı gözle bakabiliriz. Neden mabetler bir toplumun en temiz, en bakımlı yerleridir? Sokakları tozdan ve pislikten geçilmeyen köylerde bile neden evlerin içi pırıl pırıldır? Bütün bunlar mabetlerimizi ve evlerimizi nasıl algıladığımız ile ilgilidir, tabii. Şimdi o sokağı kirleten bir kişiyi yaptığı işin kendi evini, diğer 10 milyar insan ile paylaştığı dünya evini, kirlettiğini veya yaptığı hareketin bütün sağlık sorunları ötesinde, bir ahlaksızlık olduğu konusunda ikna edebilirseniz işte o zaman kirlenme sorunları daha ortaya çıkmadan önlenir. Bugün karşı karşıya kaldığımız birçok çevre sorununun kökeninde doğa sevgi ve saygısının yeteri kadar gelişmemiş olması yatmaktadır( Tont 2001 ).
Yukarıdaki bilgilerin ışığında günümüzde görülen çevre tahribatı ve ekosistemdeki bozulmaların büyük bir kısmının insan kaynaklı olduğu görülmektedir. Bu sorunların üstesinden gelebilmek için gelecek kuşaklara yönelik eğitim çalışmalarının çok iyi planlanması gerekmektedir.
Bu bağlamda 2003 / 2004 eğitim öğretim yılında Çukurova Üniversitesi tarafından yürütülen Çocuk Üniversitesi eğitim programında Prof. Dr. Atabay DÜZENLİ ile beraber “ Bitkilere Kulak Verelim” adlı etkinlik düzenlenmiştir. Bu etkinlikte “Bilge Ağaç” adlı bir ağaç modeli tasarlanmış ve sahne arkasından seslendirme yapılarak bitkilerin insanlardan şikâyetleri dile getirilmiştir. Bu etkinlikte öğrencilerle çok iyi etkileşim sağlanmış ve etkinlik tamamlanmıştır.Ayrıca etkinlik sırasında Gonick L., ve Outwater A., tarafından yazılan Beyaz Yayınlarına ait Karikatürlü Çevre Rehberi adlı kitapta orijinal adı ”Paskalya Adası” olan kısım “Çıplak Ada “ olarak yeniden kurgulanmış ve bitkisiz bir yaşamın zorlukları kavratılmıştır.Etkinlik sonunda “Bütün Canlılar Eşit Yaşam Hakkına Sahiptir” mesajı verilmiştir.
Prof. Dr. Atabay DÜZENLİ danışmanlığında” İlköğretim Fen Bilgisi Dersi “Biyolojik Çeşitlilik, Çevre Kirliliği ve Erozyon” Konularının Yapıcı( Constructivist)Öğrenme Kuramına Dayalı Öğretiminin Akademik Başarı ve Kalıcılığa Etkisi” adlı yüksek lisans tez çalışması tamamlanmıştır. Bu çalışmada ”Bitkiler Dava Açtı”, “Ben Seni Yerim”, “Bilge Ağaç”, “Ekosistem Modeli” gibi etkinlikler düzenlenmiştir. Bu etkinlikler Yapıcı öğrenme kuramına dayalı öğretim ortamında, Yaratıcı Drama, Eğitsel Oyunlara Dayalı öğretim, Proje Tabanlı Öğrenme, Buluş Yoluyla Öğrenme’ ye göre düzenlenmiştir. Bu çalışmanın sonucunda; Yapıcı öğrenme kuramına dayalı öğrenme etkinliklerinin hatırda tutma üzerinde hiçbir olumsuz etkisi gözlenmemiştir. Yani yapıcı öğrenme kuramına dayalı öğretim etkinlikleri kalıcı öğrenmelere yol açmaktadır. Araştırma sonunda elde edilen bulgular, yapıcı öğrenme kuramına dayalı öğretim ortamında yapılan etkinliklerin, bellekte kalma ve öğrenilen bilgilerin yaşama aktarılmasında etkili olduğunu göstermiştir.
Formal eğitimin dışında informal eğitimde de okul öncesi dönemden başlayarak doğa eğitimi verilebilir. Bu eğitimde çizgi film ve bilgisayar oyunları şeklinde düzenlenecek eğitim programlarına ihtiyaç vardır. Bu amaçla “Biyoboy”, Biyogirl”,Biyoman” gibi isimleri olan bir çizgi film kahramanı ortaya çıkarmak veya mevcut çizgi filmler içersinde doğa eğitimi ile ilgili mesajlara yer vermek gerekmektedir.
KAYNAKLAR
Brown, L. Alan, D. R. Flavin, C. French, H. Jacopsen, J. Lowe, M. Postel, S.,
Renner, M. Starke, L. Weber, P. Young, J.. Dünyanın Durumu Sürdürülebilir
Bir Yaşama Giden Yolun Neresindeyiz? Worldwatch Enstitüsü Raporu. Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı Yayınları 1993.
Brown, L. Alan, D. R. Flavin, C. French, H. Jacopsen, J. Lowe, M. Postel, S.,
Renner, M. Starke, L. Weber, P. Young, J.. Dünyanın Durumu Sürdürülebilir
Bir Yaşama Giden Yolun Neresindeyiz? Worldwatch Enstitüsü Raporu.Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı Yayınları 1998.
Demirayak, F., ( Aralık 2002 ) Biyolojik Çeşitlilik-Doğa Koruma ve Sürdürülebilir
Kalkınma, TÜBITAK VIZYON 2023 Projesi Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Paneli,http://vizyon2023.tubitak.gov.tr/teknolojiongorusu/paneller/cevrevesurdurulebilirkalkinma/raporlar/son/EK-14.pdf ( 29.07.2004 )
Öznacar, M., D., ( 2005) ” İlköğretim Fen Bilgisi Dersi “Biyolojik Çeşitlilik, Çevre Kirliliği
ve Erozyon” Konularının Yapıcı( Constructivist)Öğrenme Kuramına Dayalı Öğretiminin Akademik Başarı ve Kalıcılığa Etkisi” Yüksek Lisans Tezi, Adana.
Tont, S. A. ( 2001 ) Sulak Bir Gezegenden Öyküler,TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları
44, Ankara
Wilson. E., O., ( 2000 ) Doğanın Gizli Bahçesi TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları
139, Ankara
Görüntülenme Sayısı: hesaplanıyor...